Jak pomóc rodzinie osoby uzależnionej od alkoholu?

Choroba alkoholowa to zaburzenie, które szczególnie negatywnie odbija się na bliskich osoby uzależnionej. Wraz z rozwojem nałogu muszą oni zmagać się z coraz to większymi problemami – czy to natury finansowej, czy emocjonalnej. Nierzadko wskutek życia z uzależnionym sami wpadają w poważne trudności natury psychiczne, stając się coraz bardziej zależni od chorego. Z tego powodu równie ważne, co niesienie pomocy osobie zmagającej się z alkoholizmem, jest wsparcie dla rodzin osób uzależnionych od alkoholu. Przedstawiamy, jak pomóc rodzinie z problemem alkoholowym i gdzie szukać wsparcia w przypadku współuzależnienia.

Rodzina osoby uzależnionej od alkoholu – z jakimi problemami musi się mierzyć?

Aby lepiej zrozumieć, dlaczego tak istotna jest pomoc dla rodziny osoby uzależnionej od alkoholu, warto najpierw dowiedzieć się, z czym tak naprawdę wiąże się życie z osobą uzależnioną. Problemy, z którymi jej najbliżsi muszą się mierzyć, mają bowiem bardzo złożony charakter i dotyczą niemal każdej sfery ich życia. Wśród nich prawdopodobnie najbardziej dotkliwym jest noszony przez nich ciężar emocjonalny. Rodzina osoby uzależnionej od alkoholu, przez nieprzewidywalność reakcji i intensywne wahania nastroju chorego, żyje w nieustannym stresie, lęku i niepewności. Jednocześnie bardzo często podejmowane przez nią działania mające na celu powstrzymać uzależnionego od dalszego picia nie przynoszą pożądanego efektu, co rodzi poczucie bezradności i frustracji. Nie można również zapomnieć o tym, jak ogromny i jak bardzo negatywny jest wpływ alkoholizmu na relacje w rodzinie. Nadużywanie alkoholu przez członka rodziny potrafi całkowicie zaburzyć fundamenty systemu rodzinnego, jak poczucie bezpieczeństwa, wsparcie czy wzajemne zaufanie. Zwykle prowadzi również do powstania nowego, patologicznego systemu, w którym każdy przyjmuje określone role i pewien charakterystyczny, toksyczny sposób myślenia. Ma to na celu utrzymać pozory normalności w życiu rodzinnym, jednak w praktyce na dłuższą metę jedynie pogarsza sytuację bliskich chorego i powoduje wyjątkowo duże szkody psychiczne, zarówno u dzieci chorego, jak i u jego partnera/partnerki. Wskutek zarówno samego uzależnienia członka rodziny, jak i przyjęcia specyficznych ról i obowiązków przez pozostałych członków, bardzo często dochodzi u nich bowiem do znacznego pogorszenia samopoczucia i samooceny. Niekiedy rozwijają się u nich także różnego typu zaburzenia psychiczne. Dzieci osób zmagających się z alkoholizmem nierzadko dotyka syndrom DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików), którego symptomy widoczne są już po osiągnięciu przez nich pełnoletności, natomiast u żony czy męża – współuzależnienie.

Formy wsparcia rodzin osób uzależnionych od alkoholu

Pomoc rodzinie osoby uzależnionej od alkoholu może przyjmować różne postaci. Najczęściej jest to wsparcie psychologiczne, choć może obejmować również edukację czy wsparcie prawne. Do tych najpopularniejszych metod pomocy zaliczają się:

• Terapia rodzinna – forma wsparcia, w której cała rodzina uczestniczy w terapii. W jej trakcie specjalista pomaga członkom rodziny zrozumieć charakter uzależnienia, jego podłoże i wpływ zarówno na życie chorego, jak i jego partnera/partnerki oraz dzieci. Zwykle skupia się na próbie poprawy komunikacji między członkami rodziny, wypracowaniu mechanizmów rozwiązywania konfliktów oraz zdrowszego podejścia do nałogu. Terapia rodzinna może odbywać się również bez udziału osoby uzależnionej, przy czym wówczas może koncentrować się ona na redukcji negatywnych skutków psychicznych u bliskich chorego.
• Terapia indywidualna – taka forma pomocy polecana jest w szczególności członkom rodziny uzależnionego od alkoholu, którzy chcą skupić się na własnych potrzebach i poradzić sobie z indywidualnymi trudnościami, wynikającymi z życia z osobą zmagającą się z nałogiem. W trakcie spotkań ze specjalistą, terapeuta pomaga im w zrozumieniu podłoża swoich reakcji, wypracowaniu zdrowych mechanizmów radzenia sobie z alkoholizmem bliskiego, a także w odbudowie poczucia własnej wartości, sprawczości czy samooceny. W zależności od tego, jaki cel chce osiągnąć osoba w niej uczestnicząca, może przybierać różne formy, takie jak np. terapia współuzależnionych.
• Grupy wsparcia dla rodzin z problemem alkoholowym – nie jest to terapia w ścisłym tego słowa znaczeniu, choć w spotkaniach nierzadko uczestniczy terapeuta. Polega ona raczej na wymianie doświadczeń z osobami, które również pochodzą z rodzin z problemem alkoholowym oraz wspieranie się nawzajem. Spotkania grupowe pozwalają także na zdobycie praktycznych wskazówek związanych ze sposobami radzenia sobie z uzależnieniem bliskiego oraz edukację na temat uzależnienia. Specyficznym rodzajem tego typu grup jest grupa wsparcia dla współuzależnionych, w której uczestniczyć mogą osoby współuzależnione.
• Programy edukacyjne – edukacja, mimo, iż nie uwzględnia pomocy psychologicznej, pozwala zrozumieć podłoże nałogu, jego prawdziwą naturę, mechanizmy i skutki oraz rozwiać stereotypy związane z alkoholizmem. Umożliwia również poznanie skutecznych sposobów radzenia sobie z alkoholizmem bliskiego i jest niezbędna do rozprawienia się z konsekwencjami uzależnienia członka rodziny.
• Pomoc prawna/finansowa – wsparcie prawne i finansowe może okazać się nieocenione w przypadku, gdy alkoholizm zaczął negatywnie odbijać się na sytuacji materialnej całej rodziny. Prawnicy i doradcy finansowi mogą pomóc w zarządzaniu budżetem, znalezieniu sposobu ochrony interesów rodziny czy też we wskazaniu rozwiązań, które zapobiegłyby dalszym szkodom wywołanym przez nałóg (ubezwłasnowolnienie uzależnionego, skierowanie go na przymusowe leczenie itp.)
• Terapia dla współuzależnionych – to forma wsparcia dedykowana partnerom/partnerkom uzależnionych od alkoholu, skupiająca się na problematyce współuzależnienia.

Terapia dla współuzależnionych – kiedy warto z niej skorzystać?

Współuzależnienie to specyficzne zjawisko, często dotykające partnerów i partnerki uzależnionych. Definiuje się je jako zaburzona adaptacja do trudnej sytuacji, poprzez utrwalenie się toksycznych wzorców funkcjonowania i reagowania, będąca bezpośrednią konsekwencją utrzymywania bliskich relacji z osobą zmagającą się z alkoholizmem. Zwykle objawia się poświęcaniem całej swojej energii i czasu na redukcję skutków zaniedbywania obowiązków domowych czy pracowniczych przez bliskiego dotkniętego nałogiem, przy jednoczesnym ignorowaniu własnych potrzeb. Osoba, która jest współuzależniona, stara się ciągle tłumaczyć i racjonalizować zachowanie uzależnionego, toleruje jego postępowanie, a jednocześnie ma potrzebę stałego kontrolowania sytuacji. Alkoholizm i współuzależnienie niestety bardzo często idą w parze, a zaburzenie to często prowadzi do bardzo negatywnych skutków, zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Współuzależnieni żyją w stałym lęku przed odrzuceniem i porzuceniem, mają obniżoną samoocenę oraz trudności w relacjach interpersonalnych. Z czasem mogą nawet utracić własną tożsamość, a ich zdrowie fizyczne może ulec znacznemu pogorszeniu.

Ze względu na to, jak złożone jest to zaburzenie oraz jak przykre konsekwencje może mieć zarówno dla osoby współuzależnionej, jak i uzależnionej, w przypadku jego rozwoju konieczne jest skorzystanie z terapeutycznego wsparcia. Psychoterapia umożliwia zrozumienie niekorzystnych mechanizmów, jakie kierują współuzależnionym oraz wdrożenie zdrowszych nawyków i sposobów funkcjonowania z bliskim zmagającym się z alkoholizmem. Jednocześnie może pomóc osobie w odbudowaniu poczucia swojej tożsamości oraz jej samooceny, a także w odwróceniu negatywnych konsekwencji wynikających z uzależnienia członka rodziny.