Alkoholizm to choroba o wielu obliczach, na której rozwój narażona jest każda osoba regularnie spożywająca alkohol. Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie przebiega ona tak samo u wszystkich. Jej objawy mogą się różnić w zależności od indywidualnych cech osoby, wieku, płci czy nawet statusu społecznego. Do specyficznych podtypów choroby alkoholowej zalicza się między innymi utajony alkoholizm, który znany jest również pod nazwą alkoholizm wysokofunkcjonujący. Wyjaśniamy, jak przejawia się ta forma uzależnienia oraz kogo dotyka najczęściej.
Czym jest ukryty alkoholizm?
Ukryty alkoholizm to forma alkoholizmu, która na pierwszy rzut oka niczym nie różni się od okazjonalnego picia. Osoba dotknięta tą chorobą zupełnie zaprzecza stereotypowemu obrazowi człowieka uzależnionego i nie przejawia oznak nałogowego spożywania alkoholu. Wydaje się normalnie funkcjonować w codziennym życiu, mieć poukładane życie rodzinne i dobrze sprawować się w pracy. Wszystkie te aspekty są jednak jedynie pozorem – o tym, że rozwija się ukryty alkoholizm, świadczą bowiem zmiany w psychice, których oprócz samego chorego nie może dostrzec nikt.
Alkoholizm ukryty to zwykle zaburzenie o mniejszym nasileniu i łagodniejszym (na początku) przebiegu w porównaniu do typowej choroby alkoholowej. Warto jednak pamiętać, że nadal jest to uzależnienie, które nieleczone prowadzi do identycznych konsekwencji, co jego „podstawowa” forma i rozwija się w podobny sposób. Główną różnicą jest to, że osoba nim dotknięta bardziej kryje się ze swoim piciem – i jeszcze bardziej zaprzecza istnieniu problemu przed sobą i przed bliskimi.
Alkoholizm wysokofunkcjonujący – kogo dotyka najczęściej?
Wielu ludziom człowiek uzależniony od alkoholu stereotypowo kojarzy się z kimś zaniedbanym, o niższym statusie społecznym, niższym wykształceniu oraz mniejszych zarobkach. W praktyce jednak zawód czy też stan majątkowy nie ma żadnego wpływu na to, czy uzależnienie się rozwinie, czy też nie. Najlepszym dowodem na to jest właśnie alkoholizm ukryty, który najczęściej dotyka osoby zamożne, posiadające dobrze płatną, renomowaną pracę i często wysokie stanowisko. Nierzadko odnoszą duże sukcesy, zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. Są zadbane, eleganckie, odznaczają się dobrym humorem, życzliwością i mają łatwość w nawiązywaniu kontaktów. Z tego też powodu osoby takie zwykle „przyznają” sobie prawo do spożywania napojów wyskokowych, usprawiedliwiając to stresem, koniecznością zrelaksowania się i rozluźnienia. Są również przekonane, że problem nadużywania alkoholu ich nie dotyczy, przekonując do tego także swoje bliskie otoczenie. Mimo tego piją regularnie, w dużych ilościach, stale szukając okazji lub też tworząc okazję do wypicia. Nierzadko zdarza im się spożyć substancję rano, przed wyjściem do pracy lub nawet w samej pracy – robią to jednak na tyle sprawnie, że nikt nie jest w stanie się zorientować, że są pod wpływem używki. Dopiero z czasem, gdy nałóg zaczyna być coraz bardziej dokuczliwy, a w jego skutek dojdzie do szokującej sytuacji, problem zaczyna się urzeczywistniać. Ta gra pozorów sprawia, że diagnozowanie alkoholizmu u nich jest znacznie trudniejsze. Niektóre badania wskazują, że osoby zmagające się z utajonym uzależnieniem od alkoholu udają się na leczenie z alkoholizmu od kilku do nawet kilkunastu lat później, niż osoby z „typowymi” objawami choroby alkoholowej.
Warto również dodać, że alkoholizm ukryty, oprócz osób o wysokim statusie społecznym, częściej dotyka także kobiety. Najprawdopodobniej wynika to ze stygmatyzacji, z jaką wiąże się przyznanie przez nie do uzależnienia. Bojąc się surowej oceny społeczeństwa, piją one w samotności, po kryjomu, starając się za wszelką cenę ukryć swój problem.
Ukryty alkoholizm – objawy wskazujące na rozwój choroby
Jeżeli chodzi o ukryty alkoholizm, objawy, które wskazują na uzależnienie, są znacznie trudniejsze do wykrycia przez osoby z zewnątrz. Dopiero wtedy, gdy uzależniony wkroczy w zaawansowane stadia choroby alkoholowej, zaczynają być one bardziej widoczne i bardziej „typowe” dla tego zaburzenia. Można jednak zauważyć pewne sygnały ostrzegawcze i cechy charakterystyczne, które najczęściej przejawiają ludzie zmagający się z tym typem nałogu alkoholowego. Są to:
- Ukrywanie się ze swoim piciem, w tym częste picie w samotności lub chowanie alkoholu po szafkach – czy to w domu, czy w pracy.
- Stawianie pracy na pierwszym miejscu – osiągnięcia w pracy to jeden z podstawowych czynników, który daje osobie uzależnionej poczucie harmonii i jest argumentem na to, że problem alkoholowy jej nie dotyczy.
- Częste szukanie okazji do wypicia – osoba zmagająca się z alkoholizmem ukrytym często udaje się na imprezy, na których nie stroni od alkoholu.
- Robienie przerw w piciu – w momencie, w którym uzależnionemu zostanie zarzucone, że ma problem z alkoholem, robi on nawet kilkutygodniowe przerwy w piciu, aby udowodnić sobie i innym, że ma nad używką kontrolę. Po zakończeniu przerwy wraca jednak do jego zażywania.
- Negowanie istnienia problemu – osoby zmagające się z alkoholizmem ukrytym często próbują racjonalizować i usprawiedliwiać picie, zarówno przed samym sobą, jak i przed innymi.
- Rytualizacja picia – alkohol to używka niezbędna do relaksu czy odstresowania, a często także konieczny dodatek do posiłku.
- Nagłe, nieuzasadnione zmiany nastroju i problemy z koncentracją czy pamięcią.
Leczenie ukrytego alkoholizmu
Leczenie ukrytego alkoholizmu, ze względu na silne mechanizmy zaprzeczania i iluzji oraz przekonanie o tym, że jako osoba o wysokim statusie społecznym nie można wpaść w nałóg sprawiają, że jest ono utrudnione. Tacy ludzie mniej chętnie udają się po pomoc oraz z większym dystansem podchodzą do np. terapii grupowej, gdyż są przekonani, że nie są tacy, jak pozostali jej uczestnicy. Nie zmienia to jednak faktu, że psychoterapia przeprowadzana przez prywatny ośrodek leczenia uzależnień jest najskuteczniejszą metodą na wyjście z uzależnienia. Jeśli więc zaobserwujesz u siebie bądź swojego bliskiego problem alkoholowy, pamiętaj, że im szybciej zareagujesz, tym większe szanse na pokonanie nałogu.