Uzależnienie od narkotyków to problem, który odbija się na wielu aspektach życia, w tym karierze zawodowej. Jego wpływ na funkcjonowanie w miejscu pracy, w tym na wydajność, relacje ze współpracownikami oraz bezpieczeństwo ma duże znaczenie. Według polskiego prawa pracownik będący pod wpływem niedozwolonych środków psychoaktywnych nie powinien być dopuszczony do pracy na stanowisku. Pracodawca, który podejrzewa, że pracownik znajduje się pod wpływem narkotyków, może wykonać kontrolę prewencyjną z wykorzystaniem narkotestu lub skierować na badania krwi. Sprawdź, jaki sposób uzależnienie wpływa na pracę zawodową, jak rozpoznać problem z narkotykami w miejscu pracy oraz jakie konsekwencje prawne i zawodowe mogą grozić za pracę w stanie nietrzeźwości.
Uzależnienie od narkotyków – jak wpływa na pracę zawodową?
Uzależnienie od narkotyków może znacznie wpłynąć na zdolność wykonywania obowiązków zawodowych. Substancje psychoaktywne zmieniają funkcjonowanie mózgu, co prowadzi do problemów z koncentracją, podejmowaniem decyzji i koordynacją ruchową. W efekcie uzależnienie może skutkować:
- Większym ryzykiem wypadków – szczególnie w miejscach, gdzie wymagana jest wysoka uwaga np. praca na wysokościach, obsługa maszyn, wysoka temperatura. Uzależnienie może prowadzić do poważnych zagrożeń dla zdrowia i życia, nie tylko pracownika, ale także pozostałych osób oraz mienia zakładowego,
- Spadkiem wydajności, niższą produktywnością, pogorszoną koncentracją i wolniejszymi reakcjami niż w przypadku osoby działającej na trzeźwo,
- Utratą pracy, pogorszeniem sytuacji finansowej i marginalizacji społecznej,
- Napięć w zespole – powstają konflikty między współpracownikami, co negatywnie wpływa na atmosferę w pracy, może wystąpić nierówne traktowanie, konieczność wykonywania nadgodzin za nieobecnego pracownika,
- Problemem z absencją – uzależnienie prowadzi do nieregularnych przyjść do pracy, częstszych zwolnień chorobowych lub całkowitego porzucenia obowiązków, a finalnie zwolnienia dyscyplinarnego.
Narkotyki w miejscu pracy – jak rozpoznać problem?
Rozpoznanie nałogu wśród współpracowników w miejscu pracy bywa trudne, ponieważ osoby uzależnione często starają się ukryć swój problem. Istnieje kilka sygnałów ostrzegawczych, na które warto zwrócić uwagę. Osoby uzależnione mogą stać się bardziej drażliwe, wycofane lub wykazywać nagłe zmiany nastroju. Stopniowo spada jakość ich pracy, pojawiają się częste błędy czy nierealizowane zadania. Objawy fizyczne takie, jak zaczerwienione oczy, nadmierne pocenie się, drżenie rąk czy zmęczenie również mogą być wynikiem zażywania substancji.
Wykrycie uzależnienia w miejscu pracy jest ważne nie tylko dla poprawy sytuacji osoby uzależnionej, ale również dla zapewnienia bezpieczeństwa współpracowników. Zwolnienie z pracy za narkotyki to czasami pierwszy wstrząs w życiu osoby zmagającej się z uzależnieniem. Dla niektórych nie jest to jednak powód do podjęcia walki o lepsze jutro. W takiej sytuacji może być pomocna szczera rozmowa z pracownikiem i jego bliskimi.
Testy narkotykowe i konsekwencje uzależnienia w pracy zawodowej
Zmienione przepisy jasno mówią, o zakazie dopuszczania do pracy pracownika będącego pod wpływem narkotyków. Nietrzeźwość może być stwierdzona na dwa sposoby:
- w razie uzasadnionego podejrzenia, że pracownik pod wpływem narkotyków wykonuje swoje obowiązki, na przykład zatacza się, bełkocze itd. badanie trzeźwości może przeprowadzić policja (dotyczy to wszystkich pracowników),
- w przypadkach określonych przepisami wewnątrzzakładowymi (czas i częstotliwość) pracodawca może przeprowadzić samodzielną, prewencyjną kontrolę trzeźwości nawet gdy pracownik nie okazuje oznak przyjęcia narkotyków. O wprowadzaniu kontroli pracodawca musi poinformować co najmniej 2 tygodnie przed rozpoczęciem przeprowadzania.
Wiele firm przeprowadza testy na narkotyki czy obecność alkoholu w celu zapewnienia bezpieczeństwa i produktywności w miejscu pracy. W przypadku potwierdzenia nietrzeźwości pracownik nie zostaje dopuszczony do pracy, a wynik zostaje umieszczony w aktach osobowych. Na żądanie jednej ze stron może zostać wezwana policja, która przeprowadzi badanie, jeżeli nie ma możliwości wykonania go na miejscu (na przykład nie ma testów narkotykowych), stan pracownika uniemożliwia przeprowadzenie kontroli lub pracownik odmawia przeprowadzenia badania. Policja sporządza protokół z wynikami oraz datą. Jeżeli się okaże, że podejrzenia były niesłuszne, a testy narkotykowe w pracy są negatywne, okres niedopuszczenia pracownika do pracy jest okresem usprawiedliwionej nieobecności, za który otrzymuje wynagrodzenie. W przeciwnej sytuacji pracodawca może uznać nieobecność usprawiedliwioną (z wynagrodzeniem lub bez), albo nieobecność nieusprawiedliwioną (bez wynagrodzenia). Ponadto pracodawca może nałożyć na takiego pracownika karę porządkową (upomnienia, nagany lub pieniężną). Może również rozwiązać z nim stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika lub zastosować obie formy.
Uzależnienie od narkotyków to problem, który wymaga uwagi ze strony pracodawców i pracowników. Jego negatywny wpływ na funkcjonowanie w miejscu pracy może być znaczący, jednak wczesne wykrycie problemu oraz odpowiednie wsparcie mogą zapobiec dalszym konsekwencjom. Ważne jest budowanie świadomości na temat uzależnienia i jego skutków. Narkotyki w pracy to wciąż temat tabu. Warto pamiętać, że osoba uzależniona wymaga odpowiedniego leczenia – detoksu i terapii. Można spróbować porozmawiać z pracownikiem o jego trudnościach i zaoferować pomoc, na przykład w znalezieniu odpowiedniego ośrodka leczenia uzależnień. Odwykowe leczenie narkomanii jest uznawane za stan niezdolności do pracy tak samo, jak w przypadku choroby, dlatego można korzystać ze zwolnienia L4 na czas pobytu w ośrodku. Świadomość, że pacjent ma do czego wracać po leczeniu, może stanowić źródło motywacji do walki o siebie.