Uzależnienia od różnych substancji są złożonym problemem zdrowotnym, wpływającym na różne aspekty życia. Nie tylko niszczą zdrowie fizyczne, ale także niekorzystnie wpływają na psychikę, relacje z bliskimi czy życie zawodowe. W przypadku uzależnienia od leków na receptę oraz narkomanii, mimo pewnych podobieństw, istnieje wiele istotnych różnic. Sprawdź, co odróżnia te dwa rodzaje uzależnienia, dlaczego są często mylone oraz jak wygląda leczenie.
Czym różni się uzależnienie od leków na receptę od narkomanii?
Wiele osób myli uzależnienie od leków na receptę z narkomanią, choć w rzeczywistości są to dwa odrębne zjawiska. Już sam mechanizm powstawania z założenia jest inny. W przypadku lekomanii pacjent oczekuje poprawy w walce z dolegliwością, najczęściej bólem, który mu utrudnia lub uniemożliwia funkcjonowanie. Do uzależnienia dochodzi przy samodzielnym przyjmowaniu niektórych substancji, zwiększaniu ich dawki i częstotliwości przyjmowania bez nadzoru lekarza. Choć uzależnienie od leków na receptę i narkomania mają wspólny mianownik w postaci szkodliwego wzorca używania substancji, ich geneza, percepcja społeczna oraz kontekst używania znacznie się różnią.
- Różnica w pochodzeniu substancji
- Leki na receptę to substancje legalnie przepisywane przez lekarzy w celach medycznych, takich jak leczenie bólu, zaburzeń lękowych czy bezsenności. Nadużywane leki na receptę obejmują opioidy (np. oksykodon), benzodiazepiny (np. diazepam) czy stymulanty (np. amfetamina stosowana w ADHD),
- Narkotyki to substancje często nielegalne, takie jak heroina, kokaina czy marihuana (w krajach, gdzie nie jest zalegalizowana), stosowane zazwyczaj w celach rekreacyjnych, by przypodobać się grupie czy jako sposób na radzenie sobie ze stresem. Najpopularniejsze narkotyki mogą pochodzić z nieznanego źródła, być dodatkowo zanieczyszczone, co utrudnia proces leczenia.
- Cel i okoliczności używania
- Lekomania często rozpoczyna się od stosowania zgodnego z zaleceniami lekarza. Problem pojawia się, gdy pacjent zaczyna nadużywać leków, przekraczać zalecane dawki lub sięga po nie bez potrzeby medycznej. Stopniowo zaczyna pozyskiwać recepty od innych specjalistów, a jego życie skupia się głównie wokół tego. Chory kryje się ze swoimi dolegliwościami, a wizyty u lekarzy na początkowym etapie nie budzą wątpliwości bliskich,
- Narkomania zwykle ma korzenie w rekreacyjnym zażywaniu substancji, którego celem jest osiągnięcie euforii lub oderwanie się od rzeczywistości. Podobnie, jak w przypadku lekomanii z czasem dochodzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego. Często narkotyki są przyjmowane w towarzystwie (większej grupie).
- Społeczna akceptacja i stereotypy
- Uzależnienie od leków na receptę jest często postrzegane jako mniej „stygmatyzujące” niż narkomania, ponieważ leki te są przepisywane przez lekarzy i legalnie dostępne. Wiele osób postrzega chorego, jak osobę, która wymaga pomocy specjalistów z różnych dziedzin,
- Narkomania bywa silniej napiętnowana, ponieważ wiąże się z łamaniem prawa, działalnością na czarnym rynku i silnymi stereotypami. O szkodliwości działania narkotyków można usłyszeć od rodziców, nauczycieli czy edukatorów, a objawy po zażyciu dosyć łatwo rozpoznać.
Dlaczego uzależnienie od leków na receptę jest mylone z narkomanią?
Uzależnienie od narkotyków i lekomania mają wiele wspólnych cech, które mogą prowadzić do mylenia tych dwóch zjawisk. Często brak świadomości społecznej oraz stereotypy na temat uzależnień utrudniają ich rozróżnienie. Mechanizmy uzależnienia oraz objawy w obu przypadkach są podobne. Zarówno leki na receptę, jak i narkotyki wpływają na ośrodki nagrody w mózgu, stymulując wydzielanie dopaminy. Mechanizm ten prowadzi do rozwinięcia tolerancji oraz uzależnienia fizycznego i psychicznego. Dodatkowo poszczególne substancje wpływają na pracę układu nerwowego, a objawy przedawkowania są zbliżone. Osoby nadużywające leków na receptę mogą sięgać po nie w sposób nielegalny, np. zdobywając recepty w nieuczciwy sposób lub kupując leki na czarnym rynku, co niektórym przypomina mechanizm narkomanii. Podobny jest nie tylko proces uzależnienia, ale także leczenia. Zarówno w przypadku lekomanii, jak i narkomanii konieczny jest detoks, a następnie intensywna praca z terapeutami. W obu przypadkach niezbędna jest również pomoc lekarzy z innych dziedzin, gdyż uzależnienie przyczynia się do pogorszenia się stanu zdrowia poszczególnych organów. Leczenie uzależnienia od leków i narkomanii to długi proces, który wymaga intensywnej pracy nad sobą i odnalezienia źródła problemu, który wywołał nałóg.
Leki na receptę i narkotyki – jak rozróżnić rodzaje uzależnień?
Zrozumienie różnic między uzależnieniem od leków na receptę a narkomanią jest kluczowe dla skutecznej diagnozy i leczenia. Równie istotne jest zwrócenie uwagi na społeczne postrzeganie tych zjawisk, które wpływa na sposób traktowania osób uzależnionych. Warto wiedzieć, że uzależnienie od leków na receptę często zaczyna się od autentycznej potrzeby medycznej, podczas gdy narkomania zwykle jest związana z używaniem substancji w celu rekreacyjnym lub ucieczki od problemów emocjonalnych. Osoby uzależnione od leków na receptę mogą być postrzegane jako „ofiary” systemu medycznego, podczas gdy osoby uzależnione od narkotyków często spotykają się z większą krytyką społeczną i marginalizacją.
Podejście do leczenia uzależnień różni się w zależności od rodzaju substancji oraz okoliczności, w jakich doszło do rozwinięcia problemu. Ważne jest dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta, uwzględniając zarówno fizyczne, jak i psychiczne aspekty uzależnienia. Kluczową rolę odgrywa także wsparcie bliskich osób. Leczenie z narkomanii i lekomanii to proces, który trwa od kilku do kilkunastu miesięcy pod okiem specjalistów, a następnie opiera się o życie w trzeźwości i zapobieganie nawrotom.