Pierwotnie leki nasenne stanowiły głównie barbiturany o bardzo dużym potencjale uzależniającym, gdyż zażywanie ich wiązało się z nasilonymi objawami abstynencyjnymi i koniecznością przyjmowania coraz większych dawek środków. Wiązało się to ze stosunkowo dużym ryzykiem zatrucia i przedawkowania barbituranami, co mogło niekiedy prowadzić do zgonu. Z tego powodu niebezpieczne barbiturany zostały zastąpione przez bezpieczniejsze pochodne benzodiazepiny, które miały się cechować znikomym potencjałem uzależniającym. Niemniej jednak mechanizm uzależnienia od środków o relatywnie mniejszej szkodliwości jest niedoceniany. Benzodiazepiny bowiem są lekami stosowanymi w powszechnym leczeniu objawowym zaburzeń lękowych, bezsenności, wzmożonego napięcia mięśniowego i objawów abstynencyjnych. Wykazują one dużą skuteczność, ich działanie na organizm bowiem jest bardzo szybkie, a objawy niepożądane bardzo dobrze tolerowane. Należy jednak wskazać, że środki nasenne są lekami o bardzo dużym potencjale uzależniającym. Pojawia się zatem pytanie, jak leczyć uzależnienie od środków nasennych? Jak pokonać uzależnienie od leków nasennych?
JAK DZIAŁAJĄ TABLETKI NASENNE?
Leki nasenne to środki farmakologiczne, które przypisywane są pacjentom w przypadku bezsenności. Problemy ze snem mogą mieć różną etiologię. Oznacza to, że przyczyną bezsenności może być bezdech senny, zaburzenia rytmu snu i czuwania, zażywanie substancji psychoaktywnych a także zaburzenia psychiczne takie jak depresja nerwica czy stany lękowe. Proszki nasenne nie tylko ułatwiają zasypianie i wykazują działanie uspokajające, ale również działają euforyzująco. Z tego powodu, pacjenci bardzo często przekraczają zalecane dawki leku, gdyż ułatwiają zasypianie i wpływają one również na poprawę samopoczucia. Dlatego też z zażywaniem środków nasennych wiąże się rozwój tolerancji na lek. Oznacza to, że konieczne jest przyjmowanie coraz większych dawek proszków w celu uzyskania zadowalającym, pozytywnych efektów. W tym znaczeniu należy podkreślić, że duże stężenie proszków nasennych sprawia, że lek traci wybiórcze działanie nasenne i wypływa na neuroprzekaźniki w mózgu, które odpowiadają za euforyzujący i uspokajający efekt. Należy również wskazać, że w przypadku przyjmowania leków na sen znacznie wzrasta ryzyko przedawkowania, przyzwyczajenia organizmu, wzrostu tolerancji, co przekłada się zazwyczaj na rozwój uzależnienia.
OBJAWY UZALEŻNIENIA OD LEKÓW NASENNYCH
Leki nasenne to środki o wysokim potencjale uzależniającym w sposób psychiczny i fizyczny. Z tego powodu odstawienie proszków na sen wiąże się z występowaniem objawów zespołu odstawiennego – abstynencyjnego. U chorych pojawiają się nieprzyjemne, dolegliwe symptomy odstawienia. Typowe są skurcze w ciele, bezsenność, depresja, drażliwość, przyspieszone tętno, nudności i wymioty, niepokój a nawet depresja. Uzależnieni nierzadko doświadczają halucynacji i mają nieodpartą chęć sięgnięcia po leki. Występuje u nich niejako wewnętrzny przymus zażywania środków na sen, co znacznie uniemożliwia ich odstawienie. Charakterystyczna jest również koncentracja życia wokół tabletek. Oznacza to, że uzależniony całą swoją aktywność kieruje na pozyskiwanie kolejnych dawek leków na sen i ich przyjmowanie. Lekozależność stanowi niezwykle groźną chorobę, która potencjalnie jest śmiertelna.
Leki nasenne stanowią jeden z rodzajów leków psychotropowych, które stosowane są w przypadku leczenia depresji i stanów depresyjnych. Z tego względu objawy uzależnienia od leków psychotropowych nierzadko są tożsame z symptomami zależności od środków nasennych.
SKUTKI NADUŻYWANIA TABLETEK NASENNYCH
Nadużywanie środków nasennych wiąże się z występowaniem licznych skutków ubocznych. Nadmierne dawki środków na sen powodują wystąpienie ospałości, drżenia, senności i uczucie ogólnego rozbicia. Ponadto zaobserwować można bełkotliwą mowę, drżenie rąk, oczopląs i spadek koncentracji uwagi. U niektórych uzależnionych lekozależność wiąże się również z wystąpieniem niepamięci i zaburzeń koordynacji ruchowej. Należy wskazać, że mogą wystąpić stany lękowe, pobudzenie, niepokój i drażliwość, a także majaczenie i nasilenie objawów otępiennych. Silne uzależnienie fizyczne i psychiczne, do którego dochodzi zazwyczaj w sytuacji lekozależności od barbituranów, wiąże się ze zwiększonym niebezpieczeństwem popełnienia samobójstwa na skutek myśli samobójczych. Lekozależność od środków nasennych jest stanem silnego uzależnienia psychicznego i fizycznego od środków farmakologicznych stosowanych na sen. Z tego powodu każdorazowe próby zmniejszenia przyjmowanych dawek lub całkowitego odstawienia proszków kończą się wystąpieniem silnych objawów abstynencyjnych, które uniemożliwiają samodzielne wyjście z nałogu.
JAK WYJŚĆ Z UZALEŻNIENIA OD TABLETEK NASENNYCH? – LECZENIE UZALEŻNIENIA OD ŚRODKÓW NASENNYCH
Nadużywanie leków na sen, jak już wspomniano, powoduje rozwój silnego uzależnienia psychicznego i fizycznego od środka psychoaktywnego. Z tego powodu w przypadku odstawienia lub znacznego ograniczenia przyjmowanych dawek pojawiają się nieprzyjemne objawy zespołu odstawiennego, które uniemożliwiają samodzielne wyjście z nałogu. Dlatego też konieczna jest pomoc lekarska. Leczenie uzależnienia od leków nasennych stanowi długotrwały i trudny proces. Spowodowane jest to faktem, iż leków nasennych nierzadko nie można odstawić od razu. Wiąże się to z koniecznością stopniowego zmniejszenia dawek proszków i jednoczesnym leczeniu objawowym zespołu abstynencyjnego. Dopiero pozytywne zakończenie detoksu organizmu z substancji psychoaktywnych umożliwia rozpoczęcie kolejnego etapu leczenia, którym jest psychoterapia. Można mówić o dwojakiej formie prowadzenia zajęć terapeutycznych – indywidualnej i grupowej. Celem terapii indywidualnej jest przepracowanie problemów, z jakimi zmaga się uzależniony i opracowanie sposobów radzenia sobie z nim. Dodatkowo psychoterapeuta wraz z chorym omawiają mechanizmy uzależnienia od środków na sen oraz planują powrót do normalnego funkcjonowania i życia, które pozbawione będzie elementu zażywania środków psychoaktywnych.
Należy wskazać, że niekiedy dochodzi do uzależnienia krzyżowego. Oznacza to, że chory uzależniony jest nie tylko od środków na sen, ale również od alkoholu. Sytuacja ta stanowi stan realnego zagrożenia życia, gdyż substancje psychoaktywne wykazują różnorakie działanie na receptory znajdujące się w mózgu, co może przyczynić się do śmierci uzależnionego. Z tego powodu wszelkie podejrzenia występowania jakichkolwiek objawów innego uzależnienia, powinny stanowić przesłankę do natychmiastowej interwencji.
Statystyki I badania epidemiologiczne wskazują, że Polacy są jednym z narodów, które zażywa najwięcej środków nasennych. Okazuje się, że nawet preparaty ziołowe mogą powodować niepożądane efekty i skutki uboczne. Z tego powodu stosowanie środków nasennych powinno być konsultowane z lekarzem i zażywane zgodnie z zaleceniami. Wszelkie sygnały, objawy i zachowania, które mogą wskazywać na występowanie problemu nadużywania leków nasennych stanowią przesłankę do natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Lekozależność od środków na sen znalazła się bowiem na liście Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10. Dlatego też w przypadku uzależnienie od leków nasennych konieczna jest diagnoza lekarska oraz psychologiczna, która umożliwia ustalenie planu leczenia, będącego powolnym odstawieniem leków i wdrażaniu terapii odwykowej.