Przekonanie osoby uzależnionej do udania się na leczenie to niezwykle trudne zadanie. Ludzie zmagający się z nałogiem często wypierają istnienie problemu, reagując na wszelkie wzmianki o odwyku złością, zniecierpliwieniem czy nawet agresją. Warto jednak zaznaczyć, że mimo, iż wzbudzenie w chorym chęci do wyjścia z uzależnienia to ogromne wyzwanie, nie jest ono niemożliwe. Przedstawiamy, jakie działania można podjąć, aby skutecznie przekonać osobę uzależnioną do udania się na leczenie uzależnień oraz jaką rolę w procesie leczenia odgrywa motywacja do trzeźwienia.
Dlaczego osoby uzależnione często odmawiają leczenia?
Aby móc skutecznie przekonać osobę uzależnioną do walki z nałogiem, należy najpierw zrozumieć, dlaczego tak trudno jest jej podjąć decyzję o leczeniu. Opór przed udaniem się na odwyk nie wynika bowiem ze zwykłej niechęci, a z pewnych mechanizmów wpisanych w każde uzależnienie i w dużej mierze sterujących sposobem jej myślenia i postępowania. Szczególną rolę odgrywa tu mechanizm iluzji i zaprzeczeń, który w znacznym stopniu zaburza zdolność racjonalnej oceny sytuacji chorego i bardzo utrudnia mu dostrzeżenie problemu. Wskutek jego działania osoba zmagająca się z nałogiem stopniowo zaczyna izolować się od negatywnych sygnałów wysyłanych przez otoczenie, jednocześnie racjonalizując swoje postępowanie i umniejszając skalę swoich nałogowych zachowań. System ten wpływa również na koloryzowanie wspomnień związanych z piciem, braniem narkotyków czy też hazardem, sprawiając, że człowiek wypiera z pamięci wszelkie przykre konsekwencje spowodowane uzależnieniem, a zapamiętuje jedynie te pozornie dobre. I to właśnie przekształcenia poznawcze wynikające z mechanizmu iluzji i zaprzeczeń przyczyniają się do tego, że osoba wypiera istnienie problemu i wręcz broni swojego nałogu.
Oprócz wspomnianego mechanizmu, niska motywacja osoby uzależnionej od alkoholu, narkotyków czy danej czynności często wynika także ze strachu – przed zmianą, oceną innych czy też przed tym, że próby wyjścia z uzależnienia zakończą się niepowodzeniem.
Motywacja osoby uzależnionej – jak zachęcić uzależnionego do leczenia?
Mimo, iż motywacja do leczenia alkoholizmu, narkomanii, lekomanii czy uzależnień behawioralnych nie jest czymś, co da się osobie uzależnionej narzucić, odpowiednie podejście do rozmowy z chorym o konieczności udania się na odwyk może go do tego przekonać. Jedną z najskuteczniejszych metod na wzbudzenie w nim chęci do walki z uzależnieniem jest interwencja kryzysowa. Definiuje się ją jako skoordynowane działanie mające na celu uświadomienie uzależnionemu szkód, jakie wywołuje jego nałóg oraz skłonienie do go zasięgnięcia profesjonalnej pomocy terapeutycznej. To akcja przygotowana przez najbliższych chorego, zwieńczona wspólną sesją, na której rodzina i przyjaciele konfrontują go z faktami dotyczącymi jego alkoholizmu, lekomanii czy siecioholizmu i przedstawiają argumenty przemawiające za udaniem się na leczenie.
Żeby motywacja osoby uzależnionej do pójścia na odwyk mogła zostać wzbudzona wskutek interwencji kryzysowej, należy przestrzegać kilku najważniejszych zasad w trakcie jej przeprowadzania. Konfrontacja ta musi mieć przede wszystkim charakter rzeczowy, tj. odnosić się faktów i zachowań związanych z piciem, braniem narkotyków czy uprawianiem hazardu, które rzeczywiście miały miejsce. O zdarzeniach tych należy wypowiadać się konkretnie, bez ogólników i generalizacji – zamiast sformułowania „pijesz zbyt dużo”, warto powiedzieć, ile razy w tygodniu osoba sięgnęła po używkę. Dodatkowo najlepiej, gdy wydarzenia te przywołuje bliski, który ich bezpośrednio doświadczył. Pamiętaj także, aby cała interwencja przebiegała w atmosferze troski i życzliwości. Przytaczane przez uczestników sesji fakty powinny atakować nie osobę uzależnioną, a stosowane przez nią argumenty broniące nałogu. Niezwykle istotne jest nieustanne podkreślanie, że zależy Ci na uzależnionym, martwisz się o niego i chcesz mu pomóc. Powstrzymanie negatywnych emocji i okazywanie empatii w momencie, w którym chory zaczyna uciekać się do zachowań agresywnych czy obrażania może być bardzo trudne, jednak ma kluczowe znaczenie dla skuteczności interwencji.
Interwencja kryzysowa odgrywa niebagatelną rolę we wzbudzeniu w uzależnionym motywacji do podjęcia leczenia, jednak sama w sobie nie wystarcza. Równie ważne jest odpowiednie podejście do chorego w codziennych sytuacjach. Pamiętaj, aby w przypadku zauważenia rozwoju nałogu go nie ignorować – milczenie może zostać potraktowane jako ciche przyzwolenie na dalsze picie czy zażywanie narkotyków. Nie pozwalaj również na dalsze wypieranie problemu ani nie wierz w wymówki czy zapewnienia poprawy, które zazwyczaj nie mają pokrycia w rzeczywistości. Unikaj także rozmów pod wpływem emocji i angażowania się w kłótnie oraz atakowania osoby uzależnionej personalnie. To może doprowadzić do wzmocnienia mechanizmów obronnych chorego i dalszego zamykania się na negatywne sygnały z zewnątrz. Duże znaczenie ma również zdobycie wiedzy na temat uzależnienia, w którego sidła wpadł bliski. Dzięki temu dowiesz się, z czym tak naprawdę osoba uzależniona musi się mierzyć, co pomoże zarówno we wzbudzeniu w sobie większej wyrozumiałości i stanowczości, jak i w formułowaniu trafnych argumentów przemawiających za udaniem się na leczenie.
Leczenie uzależnień – silna motywacja do walki z nałogiem to podstawa
Wzbudzenie w chorym chęci do walki z nałogiem ma kluczowe znaczenie dla całego procesu leczenia – nie tylko samego udania się na terapię i jej przebycia. To właśnie od motywacji wewnętrznej w ogromnej mierze zależy to, czy osoba utrzyma abstynencję po jej zakończeniu, czy też nie. Wpływa ona również na to, jak człowiek uzależniony będzie radził sobie z symptomami nawrotu czy innymi trudnościami związanymi z powrotem do życia w trzeźwości, jak np. efekt sufitowy. Jedynie chory, który jest silnie zmotywowany do pokonania nałogu, będzie w stanie pokonać przeszkody stawiane przed nim przez uzależnienie, a w sytuacjach kryzysowych podejmować działania mające na celu zapobiec sięgnięciu po używkę.