Nikt nie lubi bólu. Osoby zmagające się na co dzień z nim, sięgają po leki przeciwbólowe. Podobnie w przypadku szeregu innych dolegliwości. Niewłaściwe przyjmowanie poszczególnych substancji sprawia, że organizm silnie się od nich uzależnia. Zwykły ból głowy, zęba czy mięśni jest często przyczyną przyjmowania leków przeciwbólowych ogólnodostępnych w sklepach, czy aptece. Jakie konsekwencje i jaki wpływ leków przeciwbólowych na organizm człowieka może mieć niekontrolowane zażywanie poszczególnych substancji?
Uzależnienie od leków przeciwbólowych
Czasami migrena czy pulsujący ząb potrafi skutecznie utrudnić codzienne funkcjonowanie. Ulgę, chociażby chwilową przynoszą leki przeciwbólowe, które pozwalają rozwiązać problem w około pół godziny. Istnieją dwa źródła powstawania bólu – receptorowy i neuropatyczny. Pierwszy z nich powstaje w uszkodzonych tkankach. Układ nerwowy odbiera informację, że rozwinął się stan zapalny lub doszło do uszkodzenia, a organizm odbiera go jako ból. Z kolei neuropatyczny rodzaj powstaje w wyniku uszkodzenia neuronów, a sam układ nerwowy źle pracuje.
Wśród leków przeciwbólowych można znaleźć te opioidowe. Ich działanie polega na łączeniu substancji aktywnej z receptorami, które znajdują się w mózgu. Leki opioidowe szybko łagodzą ból i przynoszą ulgę. Zalicza się do nich najczęściej morfinę, hydrokodon, oksykodon, fentanyl, metadon i kodeinę. Niekontrolowane przyjmowanie coraz większych dawek powoduje uzależnienie od leków przeciwbólowych. Substancja aktywna zawarta w leku wchodzi w interakcję z organizmem, wpływa na poszczególne procesy metabolizmu i z czasem staje się niezbędny do jego prawidłowej pracy. Ostawienie leku może prowadzić do zaburzenia pracy narządów wewnętrznych.
Drugim rodzajem leków są te o działaniu nienarkotycznym – paracetamol, naproksen, ibuprofen, ketoprofen, aspiryna i diklofenak. Ich zadaniem jest zhamowanie wydzielania cyklooksygenezy – enzymu, który jest odpowiedzialny za odczuwanie bólu. Dzięki szerokiej dostępności są najczęściej nadużywane, ale rzadko powodują uzależnienie. Skutki uboczne leków przeciwbólowych przyjmowanych w dużych dawkach i zbyt często najczęściej objawiają się zatruciem i wymagają płukania żołądka.
Uzależnienie od leków psychotropowych
Leki psychotropowe stosuje się w trakcie leczenia różnych schorzeń psychicznych, w tym bólu neuropatycznego. Jego odczuwanie wiąże się zwykle ze stresem emocjonalnym. Działanie substancji pomaga łagodzić emocjonalny niepokój związany z występowaniem dolegliwości. W celu leczenia zwykle wykorzystuje się leki z grupy opioidów. W związku z tym, że wpływają na poprawę nastroju, łagodzą napięcie emocjonalne i fizyczne, a także zaburzenia psychoruchowe, pacjenci stosunkowo szybko zyskują poczucie, że preparaty przestają działać. Skłania to chorego do przyjęcia kolejnych dawek, co finalnie powoduje szybkie uzależnienie od leków psychotropowych. Odstawienie powoduje silne wahania nastroju, potliwość, zaburzenia snu, światłowstręt, nudności, bóle brzucha, biegunka, wymioty. By otrzymać kolejne blistry z lekami, chory często udaje się do lekarzy i wyłudza recepty na dane leki. Taka praktyka ma już nawet swoją nazwę – doctor shopping. Odstawienie leków psychotropowych powinno przebiegać pod okiem lekarza. Wpływ substancji psychoaktywnych na organizm człowieka jest na tyle silny, że samodzielne odstawienie z dnia na dzień może doprowadzić do zapaści, a w konsekwencji nawet do śmierci.
Uzależnienie od leków nasennych
Leki nasenne to kolejna grupa substancji, po które sięga wiele osób. Wyczerpanie, depresja, stany lękowe czy czasami również natłok obowiązków sprawiają, że organizm człowieka nie potrafi pracować, spać czy się zrelaksować. Brak snu z kolei negatywnie wpływa na pracę mózgu, koordynację i koncentrację. Im silniej człowiek zaczyna odczuwać zmęczenie, tym jest bardziej sfrustrowany i sięga po różnego rodzaju preparaty wspomagające sen. Zwykle są to mieszanki ziół, które można dostać w aptece bez recepty. Pomagają w łagodnych stanach napięcia nerwowego i okresowych trudnościach w zasypianiu. Nie powodują uzależnienia, ale także nie zawsze przynoszą oczekiwane działanie. Na problemy ze snem lekarz może przepisać preparaty na receptę, które wspomagają dobry sen. Podobnie jak w przypadku leków przeciwbólowych czy psychotropowych mogą wywoływać uzależnienie, a ich odstawienie zespół abstynencyjny, szczególnie jeżeli leki zawierają barbiturany lub benzodiazepiny. Oprócz uzależnienia fizycznego powodują również to psychiczne. Osoba cierpiąca na bezsenność przekonuje sama siebie o skuteczności leku, tabletki stają się elementem rutyny i przyczyną zasypiania.
Lekomania (bo tak określa się uzależnienie od leków) jest niebezpieczna, nie tylko z fizycznego punktu widzenia. Substancje zawarte w lekach znacząco wpływają na psychikę pacjenta. Niezależnie od tego, czy uzależnienie powstaje w skutek przyjmowania leków przeciwbólowych, nasennych czy psychotropowych, jedynym skutecznym sposobem leczenia jest detoks i terapia. Odtrucie powinno przebiegać pod okiem doświadczonego lekarza, najlepiej w zamkniętym ośrodku, dzięki czemu będzie można uniknąć przykrych konsekwencji odstawienia. Dopiero po przejściu przez terapię można zrozumieć istotę i wagę problemu, z którym boryka się pacjent. Czasami trudno rozpoznać uzależnienie od leków. Objawy, szczególnie na początku wiele osób bagatelizuje, a następnie dobrze ukrywa, dlatego jeżeli rozpoczynasz leczenie, to warto poinformować o tym najbliższych.