Sytuacja finansowa wielu osób na przestrzeni ostatnich kilku lat się pogorszyła. Pandemia, inflacja, rosnące ceny żywności, mediów, a także losowe sytuacje sprawiają, że wielu Polaków decyduje się na skorzystanie z oferty banków i wzięcie pożyczki lub kredytu. Część osób zadłużonych jest uzależniona od nałogowego korzystania ze wsparcia finansowego. Sprawdź, dlaczego branie pożyczek jest dla niektórych osób tak ekscytujące i gdzie szukać przyczyn takiego zachowania.
Dlaczego tak łatwo uzależnić się od pożyczania?
Badania pokazują, że co trzecia osoba w Polsce ma zaległości finansowe, z czego ponad 60% przyznaje, że taki stan jest dla nich przytłaczający i trudny. Szacuje się, że średnia wartość zadłużenia w 2021 roku wynosiła około 6800 zł. O uzależnieniu od zadłużania się można mówić, kiedy samo zaciągnięcie pożyczki staje się czymś ekscytującym. Liczy się proces i chwilowe wzbogacenie się, które wywołują w organizmie chorego silną reakcję i satysfakcję. Chorobliwe zadłużanie się staje się sposobem radzenia sobie z jakąś traumą lub trudną sytuacją – może dotyczyć skomplikowanych relacji w rodzinie czy być konsekwencją depresji. Osoby uzależnione od brania pożyczek tworzą tak zwaną spiralę zadłużenia – jeden kredyt spłacają kolejnym, przez co zadłużenie finalnie rośnie. Kolejna sfinalizowana transakcja jest dla nich sposobem na zwiększenie poczucia własnej wartości, a także daje poczucie bezpieczeństwa. Chorobliwe zadłużanie się można leczyć, podobnie jak inne behawioralne uzależnienia.
Czym jest chorobliwe zadłużanie się i jak wyglądają objawy tego uzależnienia
Zaciągnięcie kredytu hipotecznego czy gotówkowego, wzięcie pożyczki na dany cel nie jest objawem uzależnienia. Pierwsze symptomy można zaobserwować, kiedy tych zadłużeń finansowych jest coraz więcej, a osoba, która je bierze, czuje satysfakcję w momencie ich zaciągania. Sygnałem alarmowym powinno być również obsesyjne poszukiwanie różnych ofert i spędzanie na tej czynności dużej ilości wolnego czasu. Z czasem osoby uzależnione mają problem w określeniu łącznej kwoty zadłużenia, nie widzą problemu w zaciągnięciu kolejnej chwilówki i zawsze znajdą powód, dla którego to robią. Informacje o kolejnym zadłużeniu ukrywają przed bliskimi, co rodzi kolejne konflikty. Niektóre osoby popadają również w inne nałogi, które często potęgują pierwotny problem.
Do oznak kompulsywnego zaciągania pożyczek należy między innymi:
- Brak wiedzy o swoich finansach,
- Częste pożyczanie i brak zwrotów, nie tylko gotówki, ale także rzeczy materialnych,
- Brak świadomości o oszczędzaniu,
- Zakupoholizm,
- Brak kontroli nad ilością zaciąganych długów,
- Tendencja do intensywnej pracy i szukania dodatkowego zarobku, którą cyklicznie zastępuje nieefektywne wykorzystywanie czasu,
- Porzucenie własnych potrzeb, by spłacić część długów,
- Panika lub nadzieja, że ktoś odda zobowiązania za zadłużonego.
Uzależnienie od pożyczek z czasem przejmuje kontrolę nie tylko nad portfelem i życiem prywatnym czy zawodowym, ale także nad zachowaniem. Mechanizm przypomina każde inne uzależnienie. Odmowa w banku czy brak zaciągnięcia chwilówki powoduje frustrację, nerwowość i inne objawy, podobne do tych, które wywołuje syndrom odstawienia u osoby uzależnionej od alkoholu czy leków.
Skutki uzależnienia od zadłużania się
Zaciąganie kredytów i branie pożyczek niesie ze sobą zarówno natychmiastowe, jak i długoterminowe skutki. Znacząco wpływa na zdrowie samego chorego, a często na sytuację całej rodziny. Następuje pogorszenie się statusu materialnego, co w konsekwencji prowadzi do braku środków na podstawowe wydatki. Poziom stresu związany z koniecznością spłacenia prowadzi często do problemów zdrowotnych zarówno tych fizycznych (nadciśnienie), jak i psychicznych (depresja, bezsenność, agresja, nerwica). Osoby zmagające się z uzależnieniem odczuwają również wstyd, zaczynają się izolować, unikają kontaktów społecznych z powodu zaistniałej sytuacji finansowej. Często konsekwencją są również problemy rodzinne, konflikty w relacji z najbliższymi czy nawet rozpad związku.
Jak pomóc osobie uzależnionej od pożyczania?
Osoby uzależnione od zaciągania pożyczek czy kredytów, potrzebują wsparcia na różnych płaszczyznach. Pierwszym krokiem jest przyznanie się do występowania problemu i pomoc psychologiczna. Specjalista dobierze odpowiednie metody leczenia, a terapia uzależnień pomoże w odnalezieniu źródła trudności, którymi maskowane było uzależnienie. W przypadku pożyczek, tak zwanych chwilówek czy kredytów, które są regulowane prawnie, a wszystkie warunki reguluje umowa, niezastąpiona będzie pomoc prawnika oraz doradcy finansowego.
Kredytoholizm jest stosunkowo nowym uzależnieniem behawioralnym. Dla niektórych to sposób na pozyskanie szybkiej gotówki, dla innych sposób na podniesienie własnej wartości. Uzależnienie od chwilówek można leczyć. Niezbędna będzie odpowiednia terapia i przede wszystkim przyznanie się do istnienia problemu. Ważna jest również pomoc bliskich. W wielu przypadkach zadłużenie wpływa na funkcjonowanie całej rodziny, dlatego trzeba podjąć wspólne działania, by poprawić sytuację finansową. Istotna jest też świadomość, że osoba, która kompulsywnie bierze pożyczki, jest chora i dopóki nie podda się dobrowolnie terapii i nie przyzna do problemu, to sama niewiele zmieni. Kluczowe jest poznanie samego siebie, zrozumienie, jak powinien wyglądać stosunek do pieniędzy, a także jak lepiej radzić sobie w życiu. Odpowiednie wsparcie i kompleksowa terapia połączona z realnym harmonogramem spłat pozwalają wyjść na prostą.