Na przestrzeni lat, wraz ze zwiększeniem ilości badań nad spożywaniem alkoholu, opracowano pewne wzorce picia, które najczęściej obserwuje się w społeczeństwie. Modele te określają sposób zażywania trunków procentowych – częstotliwości i ilości, a także związane z nim konsekwencje. Według badań, większość ludzi pije na poziomie niskiego ryzyka szkód – nie przekracza zalecanych limitów i nie doświadcza skutków nadużywania tej substancji. Nie brakuje jednak osób, których wzorzec picia określa się jako picie ryzykowne lub picie szkodliwe. Wyjaśniamy, na czym polegają te modele spożywania alkoholu oraz jaki związek mają z alkoholizmem.
Na czym polega picie ryzykowne?
Ryzykowne picie to pierwszy ze wzorców spożywania alkoholu, który rodzi zagrożenie i wymaga interwencji oraz zmiany. Polega on na zażywaniu trunków procentowych w nadmiernych ilościach, ale jednorazowo i łącznie w określonym czasie. Taki model konsumpcji napojów wyskokowych jeszcze nie pociąga za sobą negatywnych, trwałych konsekwencji zdrowotnych ani konsekwencji w funkcjonowaniu psychospołecznym. Jeżeli jednak nie zostanie on zmieniony, skutki te najprawdopodobniej się pojawią.
Z piciem ryzykownym wiążą się pewne charakterystyczne objawy. Osoby pijące w taki sposób mogą między innymi poszukiwać okazji do napicia się lub samodzielnie stwarzać te okazje, nierzadko dbają również o posiadanie zapasów alkoholu. Coraz częściej odczuwają także potrzebę sięgnięcia po kieliszek i decydują się na picie w samotności, a ich tolerancja na używkę stopniowo wzrasta. W efekcie tego muszą one zażyć większe dawki substancji, aby osiągnąć efekt upojenia. U ludzi pijących ryzykownie występować mogą niekiedy luki pamięciowe, tzw. palimpsesty. W ich skutek nie są w stanie przypomnieć sobie, co robili podczas spożywania alkoholu ani nie są świadomi własnych reakcji w tym czasie, co nierzadko wywołuje w nich poczucie winy następnego dnia.
Czym charakteryzuje się picie szkodliwe?
Picie szkodliwe opisuje się jako model spożywania trunków procentowych, w którym wpływ alkoholu na organizm i inne płaszczyzny życia osoby jest już bardziej widoczny. Taki wzorzec wiąże się ze szkodami zdrowotnymi, psychologicznymi oraz społecznymi, np. zachorowaniem na zapalenie trzustki i uszkodzeniem wątroby, pojawieniem się stanów depresyjnych lub agresji. Trzeba jednak zaznaczyć, że w tym przypadku symptomy są jeszcze zbyt małe, by móc stwierdzić uzależnienie.
Jeżeli chodzi o picie szkodliwe, objawy obejmują zarówno te charakterystyczne dla picia ryzykownego, jak i szereg innych. Osoby o tym wzorze konsumpcji alkoholu, oprócz zwiększonej tolerancji i częstszego odczuwania potrzeby sięgnięcia po kieliszek, zaczynają coraz bardziej koncentrować się na używce, która dotychczas była tylko dodatkiem. Trunki procentowe traktują jako nagrodę, sposób na odpoczynek i relaks oraz lekarstwo na negatywne emocje czy stresowe sytuacje. Są również bardziej nerwowe w przypadku, gdy nie mogą ich spożyć lub gdy nastąpiła zmiana planów, w których alkohol miał być obecny. U osób pijących szkodliwie obserwuje się także osłabienie relacji z bliskimi, którzy zaczynają zwracać im uwagę na ilości spożywanych trunków, kłopoty w pracy z powodu ich nadużywania oraz zaniedbywanie obowiązków. Ponadto coraz częściej po kieliszek sięgają w niewłaściwych sytuacjach – podczas prowadzenia samochodu, ciąży, karmienia piersią czy w miejscu pracy.
Alkoholizm a picie szkodliwe i ryzykowne
Warto podkreślić, że ani picie ryzykowne, ani szkodliwe, nie jest jeszcze uzależnieniem. Wzorce te nie wiążą się bowiem jeszcze z wystąpieniem zespołu abstynencyjnego w przypadku nagłego odstawienia używki, z utratą kontroli nad swoim życiem czy z silnym, psychofizycznym przymusem sięgnięcia po kieliszek. Należy przy tym pamiętać, że to właśnie takie modele picia, jeżeli nie zostaną zmienione, mogą stanowić bezpośrednie przyczyny alkoholizmu – ostatniego, najbardziej niebezpiecznego i brzemiennego w skutkach wzorca spożywania alkoholu.
Wiedza na temat tego, do czego doprowadzić może picie szkodliwe i ryzykowne ma kluczowe znaczenie dla zapobieżenia rozwoju alkoholizmu. Wczesna identyfikacja symptomów wskazujących na wykształcenie się negatywnych wzorców picia pozwala bowiem nie tylko uniknąć wpadnięcia w sidła choroby alkoholowej, ale także uniknąć bardzo poważnych, nieodwracalnych już konsekwencji zdrowotnych czy społecznych. Warto również podkreślić, że osobom pijącym w sposób ryzykowny/szkodliwy znacznie łatwiej jest zaprzestać lub ograniczyć spożywanie trunków procentowych, niż tym, którzy wpadli w sidła uzależnienia. Ograniczenia te nie będą wiązać się u nich także z zagrożeniem dla życia i zdrowia. Ponadto w ich przypadku powrót do spożywania alkoholu w sposób, który charakteryzuje się niższym stopniem szkodliwości, jest możliwy – osoby dotknięte chorobą alkoholową tej możliwości nie mają. Co więcej, jeżeli uzależnienie się wykształci, wyjść z niego w bezpieczny i skuteczny sposób można jedynie poprzez leczenie alkoholizmu.