Alkoholizm medycznie diagnozowany i kwalifikowany jest jako nieuleczalna, chroniczna i przewlekła choroba, która nieleczona może zakończyć się śmiercią uzależnionego. W początkowej fazie uzależnienia, alkoholizowanie się nie odbiega od społecznie akceptowanego wzorca picia, gdyż ma charakter okazjonalny i towarzyski. Niemniej jednak osoba spożywająca wysokoprocentowe trunki zaczyna doświadczać pozytywnych efektów picia. Alkohol umożliwia bowiem nawiązywanie nowych kontaktów, odprężenie, a nawet jest sposobem radzenia sobie z trudnościami i problemami. Z tego powodu dochodzi do coraz częstszego sięgania po alkohol, który wypijany jest nie tylko wśród znajomych, ale również w samotności. Niemniej jednak, najbliższe otoczenie nierzadko zauważa problem, kiedy alkoholizm osiąga już zaawansowaną fazę. Objawami są to coraz częstsze palimpsesty i ciągi alkoholowe, a także dochodzi do degradacji życia we wszystkich jego aspektach. Należy również wskazać, że alkoholizm jest chroniczną chorobą, z którą trudno sobie samodzielnie poradzić. W wyjściu z nałogu konieczne jest wsparcie najbliższych oraz pomoc wykwalifikowanych specjalistów. Nieocenione jest również uczestnictwo w grupach wsparcia, gdyż możliwość podzielenia się problemami i zrozumienie jest niezwykle ważne. Niemniej jednak życie z alkoholikiem w domu jest bardzo trudne i wymaga właściwego postępowania z chorym. Alkoholizm w rodzinie jest zazwyczaj ukrywany przez jej członków – żonę i dzieci, stanowi bowiem źródło wstydu. Związane jest to bezpośrednio z pojawieniem się zjawiska współuzależnienia u najbliższych. Symptomami współuzależnienia jest nie tylko zatajanie problemu, ale również usprawiedliwianie i dbanie o higienę uzależnionego. Z tego powodu pomoc potrzebna jest nie tylko samemu uzależnionemu, ale również jego najbliższej rodzinie. Konieczne jest zatem udanie się po pomoc do specjalistów prowadzących psychoterapię i grupy wsparcia, którzy wskażą prawidłowe wzorce zachowań i postępowania wobec osoby uzależnionej od alkoholu. Co zatem zrobić z alkoholikiem w rodzinie? Gdzie może szukać pomocy alkoholik i jego rodzina? Co może zrobić żona alkoholika? Jak pomóc rodzinie z problemem alkoholowym, jak ją wspierać?
ALKOHOLIK W RODZINIE – CO ROBIĆ, GDY W DOMU JEST PROBLEM ALKOHOLOWY?
Alkoholizm to choroba, która bezpośrednio dotyczy uzależnionego od substancji psychoaktywnych. Niemniej jednak nałóg wpływa również na funkcjonowanie całej rodziny – żony lub męża oraz dzieci. Długie ciągi alkoholowe są dla członków rodziny źródłem stresu, lęku i niepokoju, gdyż niemożliwe jest zapewnienie podstawowych potrzeb bezpieczeństwa i stabilizacji. Sytuacja ta prowadzi bezpośrednio do pojawienia się problemu współuzależnienia wśród najbliższych. W takiej sytuacji konieczna jest pomoc nie tylko uzależnionemu od alkoholu, ale również jego rodzinie. W przypadku alkoholizmu najskuteczniejszą formą jest pomoc psychologiczna, która polega na przeprowadzeniu terapii, której celem będzie zapoznanie członków rodziny z mechanizmami uzależnienia, wskazanie sposobów radzenia sobie w nowej, trudnej dla nich sytuacji oraz wskazanie wzorców zachowań, które umożliwią wypracowanie postaw wobec osoby uzależnionej od alkoholu. Pojawia się zatem pytanie: co zrobić, gdy w rodzinie jest alkoholik? Konieczne jest niejako przerzucenie odpowiedzialności alkoholika za jego własne czyny, nieukrywanie problemu i konsekwencja w działaniu. Nie oznacza to jednak, że osobie uzależnionej nie należy udzielać wsparcia i miłości oraz pozostawiać samego z nałogiem. Warto wskazać, że po alkohol sięgają przede wszystkim osoby z zaniżonym poczuciem własnej wartości i z problemami emocjonalnymi. Dlatego pozostawienie ich z nałogiem bez wsparcia i pomocy może pogłębić problem. Należy wskazać, że alkoholikiem jest się przez całe życie, oznacza to, że nawet zakończony sukcesem detoks organizmu i terapia odwykowa, nie gwarantują wyleczenia, bowiem nawrót choroby może nastąpić nawet po wieloletniej abstynencji. Z tego powodu konieczne jest wsparcie rodziny na każdym etapie leczenia oraz po jego zakończeniu.
POMOC DLA RODZINY ALKOHOLIKA
Alkoholizm destrukcyjnie wpływa na funkcjonowanie podstawowej komórki społecznej, jaką jest rodzina. Problem alkoholowy jest źródłem dysfunkcji w rodzie, uniemożliwia zapewnienie podstawowych potrzeb – bezpieczeństwa i stabilizacji, jest natomiast przyczyną przewlekłego stresu. Ponadto, wiąże się z odczuwaniem lęku i niepokoju. Z tego powodu konieczna jest pomoc nie tylko osobom uzależnionym od alkoholu – czynnym alkoholikom, ale również ich najbliższej rodzinie. Gdzie zatem rodzina może szukać pomocy? W takiej sytuacji warto znać instytucje, które zostały powołane do wspierania osób uzależnionych od alkoholu i ich rodzin. Placówki leczenia odwykowego, które oferują pomoc w formie psychoterapii uzależnień. Niektóre z nich dodatkowo zapewniają pomoc medyczną, która ukierunkowana jest na leczenie alkoholowych zespołów abstynencyjnych. Placówki takie mają różną formę działania – są instytucjami całodobowymi, w których chory może przebywać przez cały czas, bądź ośrodkami dziennymi albo ambulatoryjnymi, które oferują pomoc jedynie podczas trwania sesji terapeutycznych. Należy jednak wskazać, że najwyższą skutecznością charakteryzują się prywatne ośrodki leczenia uzależnień, które oferują całodobową pomoc w formie stacjonarnej. Do dyspozycji chorych są tam specjaliści – lekarze, psychoterapeuci i psychiatrzy, którzy przeprowadzają nie tyko detoks organizmu, ale również zajmują się psychoterapią grupową i indywidualną. Ponadto, zmiana otoczenia na czas leczenia, pozytywnie wpływa na proces wychodzenia z nałogu alkoholowego, gdyż chory nie ma możliwości przebywania w miejscach i spotykania osób, które nierzadko przyczyniły się do powstania uzależnienia. Warto zatem pokreślić, że pomoc ambulatoryjna charakteryzuje się znacznie mniejszą skutecznością, gdyż odbywa się niejako w środowisku uzależnionego, gdyż po sesji terapeutycznej chory wraca do miejsca zamieszkania, gdzie wpływ otoczenia może skutkować powrotem do alkoholizowania się. Po pomoc rodzina uzależnionego może zgłosić się również do gminnych lub miejskich komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, które działają w każdej gminie. W gestii komisji jest między innymi rozpoczęcie procedury nałożenia na uzależnionego obowiązku poddania się leczeniu – przymusowej terapii. Niemniej jednak, aby procedura mogła być zainicjowana, muszą być spełnione pewne warunki. Osoba uzależniona bowiem musi:
- powodować rozkład życia rodzinnego, w tym zaniedbywać rodzinę materialnie,
- demoralizować nieletnich,
- uchylać się od obowiązku pracy,
- systematycznie naruszać porządek i spokój społeczny.
Dopiero, kiedy uzależniony spełnia jeden z powyższych warunków, nakładany jest na niego obowiązek podjęcia leczenia odwykowego. Należy tu podkreślić, że przymusowe leczenie nie jest skuteczne, bowiem uzależniony nie wykazuje woli współpracy, z tego powodu udział w zajęciach terapeutycznych jest mało efektywny. Ponadto, po wyjściu z ośrodka odwykowego uzależnieni zazwyczaj wracają do nałogu z większą intensywnością, gdyż próbują w ten sposób nadrobić czas, kiedy przebywały na terapii. Z tego względu prywatne ośrodki leczenia uzależnień przeprowadzają detoks i psychoterapię z chorymi, którzy dobrowolnie poddają się leczeniu. Tylko taka forma terapii może zakończyć się sukcesem, gdyż uzależniony będzie miał chęć i motywację do wyjścia z nałogu.
Rodziny, w których poza problemem alkoholowym istnieje również przemoc i zachowania agresywne, które są wynikiem alkoholizowania się członka rodziny, mogą zgłosić się po pomoc do interdyscyplinarnych zespołów ds. przeciwdziałania przemocy, które działają w każdej gminie. Członkami takich zespołów są zazwyczaj przedstawiciele pomocy społecznej, ochrony zdrowia, oświaty i policji. Ich głównym zadaniem jest inicjowanie działań, które zmierzają do zatrzymania przemocy w rodzinie oraz udzielenie pomocy jej członkom. Pomoc rodzinie z problemem alkoholowym oferują również ośrodki pomocy społecznej. Kierują się zazwyczaj do nich rodziny, które nie wiedzą co zrobić i gdzie się zgłosić, kiedy mąż, żona, brat lub ojciec ma problem alkoholowy lub jest dodatkowo agresywnym alkoholikiem. W ośrodkach pomocy można bowiem uzyskać informacje dotyczące instytucji wspierających osoby uzależnione od alkoholu oraz członków ich rodzin oraz osoby, które doświadczają przemocy w domu. Instytucje takie pomagają w formalnościach i sprawach bytowych, umożliwiają zmianę lokum i wyprowadzenie się od osoby uzależnionej. Co więcej, w uzasadnionych przypadkach świadczą również pomoc materialną. Rodziny z problemem alkoholowym mogą skorzystać także z pomocy świetlic socjoterapeutycznych. Są to zazwyczaj placówki prowadzone przez gminy bądź na ich zlecenie. Celem działalności świetlic socjoterapeutycznych jest pomoc w opiece i wychowaniu dzieci, które pochodzą z rodzin z problemowych, w tym również dotkniętych chorobą alkoholową. Dzieci, które uczestniczą w zajęciach organizowanych przez świetlice socjoterapeutyczne, mogą liczyć na wsparcie w nauce i rozwoju zainteresowań, a także na pomoc w sytuacjach kryzysowych. Dużą popularnością cieszą się grupy samopomocowe. Należy tu wyróżnić grupę AA (Anonimowych Alkoholików), której członkami są osoby zmagające się z problemem alkoholowym, celem ich jest wsparcie w utrzymaniu trzeźwości. Warunkiem uczestnictwa w grupie jest jedynie chęć zaprzestania dalszego alkoholizowania się. Niemniej jednak na realną pomoc, wsparcie i podzielenie się doświadczeniami mogą liczyć również rodziny osób uzależnionych od alkoholu. Istnieją również grupy samopomocowe, których członkami są jedynie osoby zmagające się z uzależnieniem kogoś bliskiego – ojca alkoholika, męża, brata czy chłopaka. Celem takich grup jest dzielenie się doświadczeniami oraz udzielanie wzajemnego wsparcia. Rodziny z problemem alkoholowym mogą liczyć również na pomoc telefoniczną. Dla niektórych osób bowiem alkoholizm jest źródłem wstydu i wycofania się z życia społecznego. Pomoc telefoniczna nie wymaga spotkania, dzięki czemu członkom rodziny łatwiej jest podzielić się problemami i poprosić o pomoc.