Alkoholowy zespół płodowy (fas) – jakie ma objawy, przyczyny i jak go leczyć?

CO TO JEST CHOROBA FAS? – DEFINICJA

FAS to skrót, który oznacza Alkoholowy Zespół Płodowy, nazwa ta stosowana jest dla określenia różnorodnych wrodzonych wad fizycznych i psychicznych, które posiadają dzieci matek spożywających w czasie ciąży alkohol. Zgodnie z definicją Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) jest to jednostka chorobowa, która obejmuje zaburzenia, jakie pojawiają się u dziecka w wyniku spożywania przez ciężarną matkę alkoholu.

JAK ROZPOZNAĆ ZESPÓŁ FAS? – OBJAWY ALKOHOLOWEGO ZESPOŁU PŁODOWEGO

Wśród najczęstszych objawów, jakie pojawiają się u dzieci z syndromem FAS, zaliczyć można objawy fizyczne, tj. niską masę urodzeniową i niewielki wzrost w okresie przed i po urodzeniu, małą i wąską głowę, a także objawy psychiczne w postaci licznych opóźnień rozwojowych. Z punktu diagnostycznego niezwykle istotne są również charakterystyczne cechy alkoholowego zespołu płodowego, które widoczne są na twarzy noworodka. U dzieci z FAS niemal zawsze pojawiają się wszystkie cechy ujawniające się w wyglądzie twarzy, określane jako dysmorfia twarzy, tzn.: krótki i zadarty nos, wygładzona rynna nosowa, wąska górna warga i blady kolor ust, nisko osadzone uszy, krótka szyja, opadające powieki, szeroko rozstawione oczy, mała żuchwa i cofnięty podbródek. Dodatkowo u dorosłych z FAS pojawić się mogą zaburzenia motoryczne, w tym także koordynacji wzrokowo-ruchowej, zaburzenia równowagi i odczuwania własnego ciała, zaburzenia uwagi, problemy z koncentracją, nauką i przyswajaniem informacji oraz niski poziom inteligencji.

PRZYCZYNY ALKOHOLOWEGO ZESPOŁU PŁODOWEGO

Alkoholowy Zespół Płodowy to choroba, którą zagrożone są wszystkie dzieci, których matki piły alkohol w ciąży. Alkohol jest teratogenem, mającym ogromny wpływ na rozwijający się płód, gdyż łatwo przenika przez łożysko. Co ważne, syndrom FAS może pojawić się nawet po spożyciu niewielkich ilości alkoholu. Należy zatem podkreślić, że w ciąży żadna dawka alkoholu nie jest bezpieczna. Mózg rozwija się przez cały okres ciąży, z tego powodu wypicie nawet niewielkiej ilości alkoholu w czasie jej trwania, może wpłynąć na prawidłowy rozwój dziecka.

GDZIE I KIEDY MOŻNA ZDIAGNOZOWAĆ I ROZPOZNAĆ SYNDROM FAS?

Postawienie diagnozy zespołu FAS wymaga rozpoznania obecności czterech głównych czynników:

• zaburzeń rozwojowych w obrębie twarzy, charakterystyczne rysy – dysmorfia twarzy,
• nieprawidłowości w rozwoju fizycznym organizmu,
• zaburzenia w sferze pracy układu nerwowego,
• potwierdzenie przez matkę faktu spożywania alkoholu w czasie ciąży.

Rozpoznanie pełnoobjawowego zespołu FAS możliwe jest po spełnieniu wszystkich kryteriów diagnostycznych, występuje jedynie u 10% spośród wszystkich osób ze zdiagnozowanymi zaburzeniami wynikającymi ze spożywania alkoholu przez matkę w ciąży. Dlatego należy uwzględnić również podział na:

• Alkoholowy Efekt Płodowy (FAE),
• Częściowy Alkoholowy Efekt Płodowy (PFAS),
• Poalkoholowy Defekt Urodzeniowy (ARBD),
• Poalkoholowe Zaburzenia Układu Nerwowego (ARND).

Co ważne, zazwyczaj diagnoza Alkoholowego Zespołu Płodowego (FAS) możliwa jest u noworodków i niemowląt.

KONSEKWENCJE ZESPOŁU FAS

Alkoholowy Zespół Płodowy w dorosłym życiu jest przyczyną problemów interpersonalnych i towarzyskich, niekiedy przybiera postać niechęci do nawiązywania trwałych relacji z innymi. Dzieci z FAS są nadpobudliwe, mają problemy z uczeniem się i myśleniem abstrakcyjnym, nie rozumieją żartów, gestów, mimiki i tonu. Osoby z poalkoholowym zespołem FAS mają tendencję do popadania w uzależnienia, stosunkowo dużo bardziej narażeni są na depresję, stany lękowe i nerwice. Nastolatkowie z kolei często wykazują zamiłowanie do przemocy, dlatego przejawiają problemy związane z niedostosowaniem społecznym. Nierzadko również dopuszczają się aktów wandalizmu.

JAK POMÓC DZIECIOM Z ZESPOŁEM FAS?

Należy wskazać, że leczenie FAS jest niemożliwe, ponieważ jest on chorobą nieuleczalną. Niemniej jednak alkoholowego zespołu płodowego można uniknąć, poprzez zachowanie całkowitej abstynencji w czasie trwania ciąży. Co ważne, do dziś nie określono dawki, która byłaby bezpieczna dla płodu. Warto podkreślić, że nawet najmniejsza ilość alkoholu może skutkować pojawieniem się syndromu FAS u płodu. Niemniej jednak istnieje możliwość złagodzenia występujących symptomów FAS. Konieczna jest w tym celu troskliwa opieka w pierwszych latach życia. Tworzenie „czynników ochronnych” i skuteczna terapia może powodować, że rozwój dziecka będzie przebiegał stosunkowo prawidłowo. Dziecko z zespołem FAS powinno zostać objęte programem wczesnej interwencji, dlatego zalecana jest rehabilitacja i wsparcie psychologiczne. Konieczne są również systematyczne kontrole pediatryczne, których celem jest ocena rozwoju fizycznego, przybierania na masie ciała i wzroście. Należy jednak podkreślić, że opieka i wsparcie osób z syndromem FAS niezbędne są w ciągu całego życia, dlatego powinny obejmować nie tylko dzieci, ale również dorosłych z FAS. Należy wskazać, że alkoholizm ma szereg innych konsekwencji natury zdrowotnej i zaburzeń poznawczych. Jakie są skutki alkoholizmu? Można tu mówić o uszkodzeniach narządów wewnętrznych, zmianach w funkcjach poznawczych, psychozach i wielu innych schorzeniach, które wynikają z toksycznych właściwości alkoholu etylowego na ludzki organizm.

Bibliografia:

1. Horecka-Lewitowicz A., Lewitowicz P., Adamczyk-Gruszka O., Skawiński D., Szpringer M.: Alkoholowy zespół płodowy – przyczyny, kryteria diagnostyczne i prewalencja, w: Studia Medyczne 2014