Jak alkoholizm rodziców wpływa na dzieci?

Wielu z nas zdaje sobie sprawę z tego, jak destrukcyjny wpływ na organizm człowieka ma uzależnienie od alkoholu. Znacznie mniej osób jest jednak świadomych konsekwencji społecznych, które niesie za sobą nadużywanie napojów wyskokowych. Praca, relacje interpersonalne, życie rodzinne – wszystkie te obszary życia człowieka zmagającego się z nałogiem zostają zaburzone, skazując na cierpienie nie tylko jego, ale też jego najbliższych. Mimo, iż alkoholizm w domu to przykre przeżycie dla każdego członka rodziny, jego skutki szczególnie dotkliwie odczuwają najmłodsi ich członkowie. Wyjaśniamy, jaki jest wpływ alkoholizmu na dzieci oraz jak styczność z używką od wczesnej młodości przekłada się na ich życie w dorosłości.

Alkoholizm w domu – konsekwencje alkoholizmu dla płodu

Mówiąc o niestety często występującym zjawisku, jakim jest alkoholizm w rodzinie, wpływ na dziecko należy rozpatrywać z kilku różnych perspektyw. To, jak nadużywanie alkoholu ostatecznie przełoży się na funkcjonowanie najmłodszych, w przyszłości zależy bowiem od momentu w ich rozwoju, w którym po raz pierwszy miały styczność z uzależnieniem rodzica. Pod tym względem konsekwencje można więc podzielić na te wynikające ze spożywania napojów wyskokowych przez rodzica w okresie płodowym oraz w okresie dojrzewania. Należy również pamiętać, że w zależności od owego etapu, skutki będą obejmować sferę przede wszystkim fizyczną, psychofizyczną bądź też głównie psychiczną. Warto przy tym zaznaczyć, że problemy te mogą wcale nie wystąpić, jeżeli rodzic w porę uda się na leczenie (terapia uzależnień, odwyk).

Zdecydowanie najpoważniejsze konsekwencje, jakie dotykają dzieci z rodziny alkoholowej to te fizyczne, które powstały przez picie alkoholu w trakcie ciąży. Wskutek takiego działania dojść może nie tylko do zaburzenia układu nerwowego czy powstawania wad rozwojowych (serca czy wątroby), ale także powstania nieprawidłowości w budowie twarzy i ciała, a nawet śmierci płodu. Uszkodzeniu niestety często ulega także mózg, czego rezultatem są zaburzenia w funkcjonowaniu w społeczeństwie, duże trudności w nauce, impulsywność i problemy z uwagą oraz wykształcenie się zaburzeń psychicznych.

Alkoholizm rodziców – wpływ na dzieci w okresie dorastania

Zdrowe relacje z rodzicami to jeden z najważniejszych czynników wpływających na prawidłowy rozwój dziecka. Najmłodsi bardziej niż ktokolwiek potrzebują bezwarunkowej miłości, opieki i poczucia bezpieczeństwa, płynącego od ich najbliższych. Zaspokojenie ich potrzeb, zarówno psychicznych, jak i fizycznych w okresie dorastania bezpośrednio przekłada się również na to, jak będą funkcjonować w przyszłości jako osoby dorosłe. Niestety dziecko w rodzinie alkoholowej zwykle zamiast bliskości już od najmłodszych lat doświadcza patologicznych sytuacji oraz sprzecznych, niekiedy agresywnych postaw ze strony swoich rodziców. Zamiast stabilności i poczucia bezpieczeństwa czuje się zagubione, a nawet zagrożone i pozostaje w stanie ciągłego stresu, który związany jest z niepewnością co do tego, jak zachowa się opiekun. Co więcej, jeżeli alkoholizm rodziców – jednego lub obu z nich – jest w zaawansowanym stadium, może dojść nawet do niezaspokojenia podstawowych, fizycznych potrzeb najmłodszego członka rodziny. Przerwać te przykre doświadczenie może jedynie udanie się chorego rodzica na odwyk alkoholowy.

Sytuacja młodego dziecka w rodzinie alkoholowej jest szczególnie trudna z jeszcze jednego względu. Najmłodsi bardzo dotkliwie odczuwają emocje rodziców uzależnionych oraz emocje związane z ich postępowaniem, jednak nie rozumieją jeszcze, dlaczego ich opiekunowie tak się zachowują. Nie mogą również podzielić się swoimi doświadczeniami z innymi, ze względu na trzy niepisane zasady, zwykle panujące w takiej rodzinie. Nie odczuwaj – bo to, co czujesz, za bardzo boli, nie ufaj – bo wielokrotnie składane obietnice były niedotrzymywane i nie mów – o tym, co czujesz, co myślisz, co dzieje się w domu i o piciu rodziców. Efektem tego jest zanik komunikacji wewnątrz systemu rodzinnego, ale także ze światem zewnętrznym – dziecko zaczyna przyjmować przez to postawę zamkniętą i obronną wobec otaczającej go rzeczywistości. W perspektywie czasu wszystkie te aspekty bardzo negatywnie wpływają na jego samoocenę, zdolności poznawcze, rozwiązywania konfliktów, możliwości regulacji emocji oraz poczucie tożsamości.

Dzieci w rodzinie alkoholowej często przyjmują również określone role, by dostosować się do patologicznej sytuacji w domu. Rola bohatera przypada zwykle najstarszemu potomkowi, który przejmuje zaniedbywane przez uzależnionego rodzica obowiązki, opiekuje się rodzeństwem i za wszelką cenę stara się utrzymać system rodzinny „w normie”. Taka osoba żyje w stałym napięciu, często wpada w panikę, a jednocześnie wykazuje nadmierną perfekcję w przestrzeganiu reguł. Mianem kozła ofiarnego określa się dziecko, które często się buntuje i staje się wcieleniem rodzinnych frustracji. Zwykle wpada w konflikty z prawem, ma problemy w szkole i w nauce, przez co rodzina to właśnie jego obwinia za trudną sytuację w domu, co wywołuje u niego poczucie bycia „niewystarczającym”. Rolę maskotki/błazna przyjmuje najmłodszy członek rodziny, który w celu rozładowaniu napięcia próbuje wzbudzić zainteresowanie swoją osobą, rozbawiać innych i skupiać ich uwagę na sobie. W późniejszym życiu osoby takie mogą żyć w stałym niepokoju i nie być traktowane poważnie. Dziecko niewidzialne natomiast najbardziej izoluje się od rodziny – nigdy nie sprawia problemów, jednak cały czas pozostaje w poczuciu osamotnienia i krzywdy.

Alkoholizm w rodzinie – wpływ na dziecko w okresie nastoletnim i dorosłości

Niestety w przypadku trudnej sytuacji, jaką jest alkoholizm rodziców, wpływ na dzieci nie ogranicza się jedynie do zaniedbywania ich potrzeb psychicznych i fizycznych w czasie wczesnej młodości. Problemy nabyte w okresie dorastania zostają z nimi również w okresie nastoletnim, a zwykle towarzyszą im nawet przez resztę życia. Najmłodsi wskutek wychowywania się w rodzinie alkoholowej w późniejszych etapach życia często wykazują wrodzoną skłonność do popadania w nałogi i do zachowań agresywnych, są nieufni wobec innych oraz mają trudności w nawiązywaniu relacji interpersonalnych. Posiadają również znacznie niższą samoocenę i poczucie własnej wartości w porównaniu do osób wychowujących się w rodzinie, w której alkoholizm nie był obecny. Wykazano, że ludzie tacy mają również ogromny problem w komunikowaniu swoich uczuć, myśli i potrzeb, przyjmują postawę nadmiernej odpowiedzialności lub nieodpowiedzialności, łatwiej ulegają impulsom i destabilizacji nastrojów. Opisane objawy określane są zbiorczo mianem DDA – Dorosłych Dzieci Alkoholików, u których wskutek wychowywania się w rodzinie alkoholowej doszło do zaburzeń zachowania, emocjonalnych i psychicznych.