Choroba alkoholowa stanowi przewlekłe, chroniczne schorzenie, które w sposób degradacyjny wypływa na wszystkie aspekty życia chorego. Wraz z rozwojem uzależnienia alkoholik doświadcza coraz większych skutków permanentnego, długotrwałego alkoholizowania się, konsekwencją którego jest przedkładanie nałogu na inne aspekty życia. Alkoholizm w tym znaczeniu przejmuje kontrolę nad uzależnionymi, którego cała aktywność skierowana jest na pozyskiwanie kolejnych dawek alkoholu. Niekiedy jedynym wyjściem wdrożenia leczenia osoby uzależnionej od alkoholu jest jego ubezwłasnowolnienie. Pojawia się zatem pytanie, czy i kiedy można ubezwłasnowolnić alkoholika? W jaki sposób to zrobić? Co daje ubezwłasnowolnienie alkoholika? Ile trwa ubezwłasnowolnienie alkoholika?
CZY ALKOHOLIKA MOŻNA UBEZWŁASNOWOLNIĆ?
Alkoholika można ubezwłasnowolnić w sposób częściowy kiedy choroba dotyczy pełnoletniego uzależnionego oraz w sposób całkowity, kiedy pijaństwo dotyczy niepełnoletniego chorego. Niemniej jednak możliwe jest to tylko wówczas, kiedy choroba znajduje się w zaawansowanym stadium rozwoju, które uniemożliwia choremu prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie i podejmowanie racjonalnych decyzji. Zazwyczaj pismo o ubezwłasnowolnienie alkoholika kierowane jest wówczas, kiedy chory zaciąga wysokie długi, których nie jest w stanie samodzielnie spłacać bądź w sytuacji, kiedy jego decyzje wpływają znacznie na pogorszenie funkcjonowania jego samego i członków rodziny. Do wdrożenia procedury ubezwłasnowolnienia konieczne są zatem przesłanki do realizacji rozpadu życia rodzinnego i degradacyjnego wpływa alkoholizmu na stan zdrowia i społecznego funkcjonowania chorego.
NA CZYM POLEGA UBEZWŁASNOWOLNIENIE ALKOHOLIKA?
Ubezwłasnowolnienie osoby uzależnionej od alkoholu oznacza, że zostaje ona pozbawiona możliwości samodzielnego decydowania o sobie. Ubezwłasnowolnienie alkoholika może orzec sąd w sytuacji, kiedy istnieją ku temu przesłanki. Należy podkreślić, że ubezwłasnowolnienie orzekane jest na czas nieokreślony. Oznacza to, że jeśli ubezwłasnowolniony alkoholik będzie w stanie zacząć podejmować samodzielne decyzje i powrócić do normalnego funkcjonowania, sąd może uchylić wcześniej wydaną decyzję – orzeczenie i przywrócić pełnię praw uzależnionemu. Co ważne, od orzeczenia sądu pierwszej instancji, który wydaje decyzję o ubezwłasnowolnieniu, sam zainteresowany, czyli osoba uzależniona od alkoholu bądź adwokat alkoholika ma prawo do zaskarżenia wyroku sądowego do sądu apelacyjnego. Ubezwłasnowolnienie może dotyczyć pozbawienia możliwości do samodzielnego podejmowania wszystkich decyzji lub tylko ich części w przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego.
UBEZWŁASNOWOLNIENIE CZĘŚCIOWE ALKOHOLIKA
Ubezwłasnowolnienie częściowe osoby uzależnionej od alkoholu dotyczy sytuacji, w której osoba chora potrzebuje pomocy w prowadzeniu swoich spraw. Należy zatem wskazać, że alkoholik częściowo ubezwłasnowolniony może co do zasady podejmować czynności prawne niemniej jednak konieczna jest zgoda przedstawiciela ustawowego. Bez zgody opiekuna alkoholik może zawierać jedynie umowy, które należą do powszechnie zawieranych w drobnych, mało istotnych, bieżących sprawach życia codziennego. Ubezwłasnowolnienie częściowe stosowane jest do osób pełnoletnich, które z powodu choroby alkoholowej nie są w stanie podejmować racjonalnych decyzji.
UBEZWŁASNOWOLNIENIE CAŁKOWITE ALKOHOLIKA
W przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego alkoholika konieczne jest ustalenie choroby psychicznej lub innych zaburzeń psychicznych wynikających z długotrwałego, permanentnego alkoholizowania się osoby uzależnionej. Konieczne jest również wykazanie, że alkoholik nie jest w stanie kierować własnym postępowaniem i podejmować racjonalnych decyzji. Należy wskazać, że w przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego trzeba udowodnić, że chory – uzależniony od alkoholu – potrzebuję pomocy w załatwianiu swoich spraw i konieczna jest nad nim opieka. Ubezwłasnowolnienie całkowite może być zastosowane do osób, które ukończyły 13 rok życia, na co wskazuje prawo rodzinne.
JAK UBEZWŁASNOWOLNIĆ ALKOHOLIKA?
Ubezwłasnowolnienie alkoholika możliwe jest na podstawie wniosku, który mogą złożyć członkowie rodziny w linii prostej. Wniosek taki kierowany jest do sądu okręgowego właściwego dla miejsca pobytu alkoholika. Wiele osób zastanawia się, jak napisać taki wniosek o ubezwłasnowolnienie alkoholika. Należy zatem wskazać, że nie ma gotowych formularzy, które można byłoby wypełnić. Niemniej jednak w piśmie należy uwzględnić najistotniejsze informacje tj. dane alkoholika, którego sprawa dotyczy, uzasadnienie powodów, jakich powinna ona zostać ubezwłasnowolniona. Konieczne jest również dostarczenie odpisu skróconego aktu urodzenia oraz odpisu skróconego urodzenia osoby, która składa wniosek. Ponadto należy załączyć zaświadczenie od lekarza psychiatry o stanie psychicznym bądź opinią psychologa ustanie niepełnosprawności umysłowej chorego. Pozew taki rozpatrywany jest przez sąd okręgowy i jeżeli zostanie rozpatrzony pozytywnie, sprawa przekazywana jest do sądu rejonowego.
KTO MOŻNE UBEZWŁASNOWOLNIĆ ALKOHOLIKA?
Orzeczenie i decyzję o ubezwłasnowolnieniu osoby uzależnionej od alkoholu wydaje sąd okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania uzależnionego. Niemniej jednak aby było to możliwe, konieczne jest wniesienie wniosku o ubezwłasnowolnienie alkoholika – męża, syna, córki, siostry, brata, żony lub rodziców. Należy zatem wskazać, że wniosek mogą złożyć jedynie krewni w linii prostej. Oznacza to, że pismo może być przyjęte od rodziców, dzieci, rodzeństwa, dziadków, ale również od współmałżonków. Co ważne, takowy wniosek mogą przedłożyć również przedstawiciele ustawowi, czyli opiekunie ustanowienie przez sąd w przypadku dziecka z rodziny zastępczej. W przypadku, kiedy ubezwłasnowolnienie dotyczy osoby samotnej, sprawę do sądu może skierować jedynie prokuratura. Wszczęcie postępowania przez prokuraturę zazwyczaj odbywa się na wniosek sąsiadów, opieki społecznej lub dalszych krewnych. W takiej sytuacji prokuratorzy zobligowani są do przeprowadzenia postępowania, które ma na celu ustalić, czy taki wniosek jest zasadny. Należy zatem wskazać, że sąd orzekający nie jest niejako związany z treścią wniosku. Oznacza to, że decyzję o ubezwłasnowolnieniu wydaje według własnego uznania. Ocenia, czy zachodzą przesłanki i czy w przedłożonym uzasadnieniu są podstawy do orzeczenia ograniczenia lub odebrania praw osobie uzależnionej od alkoholu. W sytuacji, gdy sąd stwierdzi zasadność wniosku i orzeknie o ubezwłasnowolnieniu alkoholika – częściowo lub całkowitym, sądu rejonowego (opiekuńczego), celem ustanowienia opiekuna prawnego bądź kuratora.
Czy można zmusić alkoholika do leczenia? Należy wskazać, że ubezwłasnowolnienie alkoholika umożliwia skierowanie go na leczenie przymusowe do ośrodka zamkniętego. Zazwyczaj rodzina właśnie z tego powodu decyduje się na skierowanie wniosku do sądu okręgowego. Skutkiem ubezwłasnowolnienia częściowego bowiem jest utrata możliwości decydowania o sobie w ważnych aspektach codziennego życia, choroba alkoholowa w tym względzie uniemożliwia podejmowanie racjonalnych decyzji, z tego powodu stanowi przesłankę do wdrożenia procedur do zobligowania chorego do leczenia alkoholizmu.