Alkoholizm stanowi przewlekłą, chroniczną chorobę, która w sposób destrukcyjny wpływa na wszystkie sfery życia uzależnionego. Jest przyczyną dezorganizacji życia rodzinnego, reorganizacji norm i zasad czy utraty wartości. Choroba alkoholowa odciska piętno na wszystkich aspektach aktywności człowieka. Dodatkowo spożywany w nadmiarze alkohol skutkuje pojawieniem się chorób narządów wewnętrznych, spowodowanych wyniszczeniem organizmu i przyczynia się do nieodwracalnych zmian w mózgu. Przykładem degradacyjnego wpływu na zdrowie uzależnionego jest syndrom Korsakowa, który pojawia się u alkoholików nagle. Czym jest psychoza alkoholowa Korsakowa? Jak leczyć zespół Korsakowa? Czy zespół amnestyczny można wyleczyć?
CO TO JEST ZESPÓŁ KORSAKOWA?
Zespół Korsakowa określany jest również jako organiczny zespół Korsakowa, psychoza Korsakowa lub zespół amnestyczny Korsakowa. Stanowi chorobę neuropsychiczną, która ma podłoże organiczne o różnej etiologii. Objawy schorzenia przypominają amnezję. Warto wskazać, że niekiedy stosowana jest również nazwa – zespół Wernickego-Korsakowa, gdyż choroba jest związana z encefalopatią Wernickego, która często poprzedza pojawienie się zespołu Korsakowa. Syndrom Korsakowa znajduje się w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10).
OBJAWY CHOROBY KORSAKOWA
U chorych na zespół Korsakowa zaobserwować można poważne zaburzenia pamięci przy jednoczesnym zachowaniu świadomości. Charakterystycznymi objawami jest niezborny chód, zaburzenie czucia i kontrolowania ruchów. U niektórych pacjentów występuje również oczopląs i nierówność źrenic, które nierzadko nie reagują na światło. Dodatkowo, pojawiają się drgawki oraz uszkodzenie nerwów obwodowych. Objawem są również zmiany skórne i zaczerwienienie błon śluzowych, chociaż ten symptom występuje relatywnie rzadko. U pacjentów zaobserwować można opadającą górną powiekę. Chorzy uskarżają się na podwójne widzenie. Co ważne, objawom neurologicznym towarzyszą również objawy psychiczne. Chorzy z zespołem amnestycznym Korsakowa mają zaburzenia pamięci bieżące, co oznacza, że nie mają zdolności zapamiętywania i przywoływania nowych informacji. Ponadto, pacjenci mają problemy z przywołaniem również dawniejszych wydarzeń i ustaleniem ich chronologii. Z tego powodu, ich wspomnienia są chaotyczne, niepowiązane i nieuporządkowane. Wynikiem tego jest chęć wypełnienia luk w pamięci, dlatego chory zaczyna wymyślać historie – w ten sposób tworzy konfabulacje.
Ponadto, chorzy na zespół Korsakowa niekiedy tracą poczucie czasu, nie potrafią myśleć w sposób abstrakcyjny i nie radzą sobie z umiejscowieniem przedmiotów w przestrzeni. Poza tym, że chorzy mają trudności w przyswojeniu nowych informacji, to mają również problemy w zrozumieniu ich sensu – nie potrafią dobierać właściwych słów i umieszczać ich w odpowiednim kontekście. Dodatkowo, u niektórych chorych mogą pojawić się halucynacje oraz zmiany osobowości, pacjenci stają się wówczas apatyczni i odczuwają niepokój, lub wręcz przeciwnie, są gadatliwi i wykazują nadmierne pobudzenie. Chorzy mają zachowaną zdolność logicznego myślenia i świadomość, a także prawidłowo reagują na polecenia i je wykonują. Warto wskazać, że amnezja całkowita w przypadku zespołu Korsakowa występuje niezwykle rzadko.
Należy również podkreślić, że zespół Korsakowa nazywany jest również zespołem Wernickego-Korsakowa, gdyż daje dwa rodzaje symptomów. Pojawiają się neurologiczne objawy encefalopatii alkoholowej (encefalopatii Wernickego) oraz psychiatryczne, czyli zespół amnestyczny Korsakowa. Choroba może prowadzić do otępienia i polineuropatii nerwów obwodowych, co skutkuje tym, że chorzy nie są zdolni do samodzielnego życia.
PRZYCZYNY ZESPOŁU AMNESTYCZNEGO KORSAKOWA
Pojawienie się objawów zespołu Korsakowa spowodowane jest nadużywaniem alkoholu. Alkohol etylowy bowiem upośledza wchłanianie tiaminy, czyli witaminy B1 z przewodu pokarmowego. Należy zatem wskazać, że bezpośrednią przyczyną zespołu amnestycznego Korsakowa jest niedobór witaminy B1, który powoduje nieodwracalne zmiany w mózgu bądź uszkodzenie niektórych części mózgu, które odpowiedzialne są za prawidłowy przebieg procesów pamięciowych i kojarzenie.
GDZIE SZUKAĆ POMOCY DLA CHOREGO NA ZESPÓŁ KORSAKOWA?
Zespół Korsakowa pojawia się zazwyczaj nagle jako następstwo długotrwałego alkoholizowania się. Co ważne, zmiany zachodzące w mózgu (jego uszkodzenie) są nieodwracalne. Z tego powodu niezwykle istotną rolę odgrywa profilaktyka. U osób cierpiących na chorobę alkoholową konieczne jest zatem podjęcie kroków, które zmobilizują do podjęcia detoksu i terapii odwykowej. Jedynie odstawienie alkoholu i całkowita abstynencja umożliwia zahamowanie pojawienia się szkodliwych skutków zdrowotnych, które powoduje alkohol etylowy. Niemniej jednak, jeżeli u chorego zaobserwuje się pierwsze objawy syndromu Korsakowa, niezbędne jest zgłoszenie się do lekarza, który potwierdzi wstępną diagnozę i rozpocznie właściwe leczenie. Co ważne, istotnym elementem leczenia jest również psychoterapia, dlatego też osoby szukające pomocy dla osób ze zdiagnozowanym syndromem Korsakowa powinny zgłosić się do ośrodka odwykowego, gdzie specjaliści – psychiatrzy, psycholodzy i lekarze przeprowadzą terapię odwykową, która umożliwi wyjście z nałogu i zaprzestanie alkoholizowania się, które pogłębia chorobę Korsakowa.
LECZENIE PSYCHOZY KORSAKOWA
Pojawienie się niepokojących symptomów stanowi przesłankę do zgłoszenia się do lekarza. Diagnoza zespołu Korsakowa możliwa jest na podstawie wywiadu lekarskiego oraz badania stężenia witaminy B1 we krwi bądź moczu pacjenta. Jeżeli zachodzą jakiekolwiek wątpliwości, przypuszczenia potwierdzone mogą być poprzez wykonanie rezonansu magnetycznego mózgu lub tomografii komputerowej głowy. Badania takie umożliwiają poznanie powodów występowania objawów, które związane są z syndromem Korsakowa. Niemniej jednak, należy podkreślić, że w zespole Korsakowa nie zawsze występują objawy ze strony układu nerwowego, dlatego niekiedy wystarcza somo badanie psychiatryczne. Rozpoznanie choroby Korsakowa umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia. Opiera się ono na podawaniu choremu dożylnie wysokich dawek witaminy B1. Dodatkowo, stosowane są leki w postaci klonidyny i propranololu. Co ważne pierwszy etap leczenia odbywa się w szpitalu, gdyż hospitalizacja chorego umożliwia monitorowanie jego stanu i zastosowanie terapii objawów towarzyszących, a także powikłań schorzenia. Z tego powodu, konieczne jest wdrożenie leczenia objawowego i wspomagającego. W kolejnym etapie, poza zmianą nawyków żywieniowych i całkowitej abstynencji od alkoholu, niezbędne jest również rozpoczęcie psychoterapii.
Należy wskazać, że powodzenie leczenia amnestycznego zespołu alkoholowego uzależnione jest od ogólnego stanu pacjenta oraz od stopnia zaawansowania choroby. Zmiany w mózgu będące wynikiem długotrwałego alkoholizowania się i niedoborów witaminy B1 (tiaminy) są nieodwracalne. Co ważne, zmiany psychiczne, które pojawiają się u pacjentów z psychozą Korsakowa, są trudne do całkowitego wyleczenia. W przypadku amnestycznego zespołu alkoholowego rokowania są dość dobre, gdyż do zdrowia wraca 25% pacjentów. Niemniej jednak całkowite wyleczenie nie jest możliwe, a czas leczenia syndromu Korsakowa może trwać nawet rok. Warto również wskazać, że w niektórych przypadkach mogą pozostać trwałe problemy z pamięcią i chodzeniem. Należy jednak podkreślić, że nieleczony zespoł Korsakowa u alkoholika prowadzi do śmierci w wyniku zakażenia płuc, nieodwracalnego uszkodzenia mózgu lub sepsy.
Bibliografia:
- A., Organiczny zespół amnestyczny (zespół lub psychoza Korsakowa). W: Psychiatria. Tom II. Psychiatria kliniczna. Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. (red.), Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2002
- Bilikiewicz A., Strzyżewski W., Psychiatria: podręcznik dla studentów medycyny, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992