Uzależnienie definiowane jest jako silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania substancji psychoaktywnej. Przekłada się to na zaburzenie funkcjonowania danej osoby zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. W związku z tym stosuje się podział na uzależnienia fizyczne i psychiczne. Wyjaśniamy, czym się one różnią oraz jak można je rozpoznać.
Uzależnienie fizyczne a psychiczne – na czym polega różnica?
To, czym jest uzależnienie u danej osoby oraz w jaki sposób oddziałuje ono na jej funkcjonowanie, zależy w dużej mierze właśnie od tego, czy ma ono charakter fizyczny, czy psychiczny. Pierwsze z nich objawia się pod względem fizjologicznym. Przyjmowanie środków psychoaktywnych przekłada się u danej osoby na zwiększenie tolerancji na daną substancję. Jej brak w organizmie może prowadzić do wystąpienia zespołu abstynencyjnego. Organizm przyzwyczajony do obecności czynnika uzależniającego nagle reaguje na zaprzestanie jego przyjmowania. Objawia się to fizjologicznie np. w postaci nudności, biegunki, potliwości, czy podwyższenia ciśnienia krwi. W skrajnych przypadkach fizyczne uzależnienie może zatem prowadzić do zespołu abstynencyjnego grożącego nawet śmiercią.
Uzależnienie psychiczne, nazywane też psychologicznym, to przede wszystkim odczuwanie silnej potrzeby przyjmowania danej substancji lub wykonywania określonych czynności. Osoba uzależniona nie jest w stanie samodzielnie powstrzymać się od tego, jej myślenie i działanie skupia się na nałogu, który z czasem staje się praktycznie jedyną przyjemnością odczuwaną w życiu. Zmianie ulegają dotychczasowe zachowania, nawyki, czy pasje chorego. Niemożność oddawania się czynnościom nałogowym lub przyjmowania substancji uzależniającej prowadzi do psychoz, zaburzeń lękowych, a nawet omamów.
Uzależnienie fizyczne a psychiczne różni się pod względem ogólnego mechanizmu działania w przypadku różnych czynników uzależniających. Konkretne objawy mogą jednak różnić się w zależności od konkretnej przyjmowanej substancji, czy nałogowego zachowania. Zachęcamy do tego, aby zapoznać się z tym, jak wyglądają objawy psychiczne i fizyczne uzależnienia od alkoholu.
Fizyczne uzależnienie – jak rozpoznać objawy w ciele?
Alarmem mówiącym o tym, że występuje uzależnienie fizyczne, są przede wszystkim objawy, z jakimi może zmagać się uzależniony, gdy próbuje odstawić daną substancję lub pokonać nałóg behawioralny, bądź w aktualnym momencie nie może oddać się nałogowi. Osoba taka może doświadczać objawów zespołu odstawiennego, będących wynikiem tego, że organizm przyzwyczajony do danych substancji lub bodźców zacznie odczuwać ich brak. Można zaobserwować szeroki zakres symptomów somatycznych, psychofizycznych oraz neurologicznych, ponieważ dochodzi do zaburzenia funkcjonowania tak ważnych elementów ludzkiego ciała, jak układ nerwowy. Zalicza się do nich m.in.:
- Drżenie rąk
- Ból mięśni
- Ból głowy
- Nadmierna potliwość
- Bezsenność
- Nerwowość,
- Nadwrażliwość na bodźce
- Spadek apetytu
- Zmęczenie
Aby móc skutecznie walczyć z uzależnieniem fizycznym, konieczna może być detoksykacja pacjenta. To proces polegający na odtruciu uzależnionego w kontrolowanych warunkach, pod opieką lekarza. Indywidualnie dobierane są odpowiednie leki oraz witaminy, dzięki czemu można złagodzić objawy zespołu abstynencyjnego. Dzięki temu osoba chora odstawia substancję uzależniającą w bezpieczny sposób, bez zagrożenia zdrowia i życia. Proces ten w zależności od potrzeb trwa od kilku do kilkunastu dni. Jest z reguły pierwszym etapem leczenia uzależnienia, ponieważ oczyszczenie organizmu umożliwia pacjentowi przystąpienie do dalszej terapii i pracą nad powrotem do życia w trzeźwości.
Uzależnienie psychiczne – czy można je przeoczyć?
Uzależnienie psychiczne a fizyczne różni się tym, że objawy psychiczne mogą być przez długi czas niezauważone przez bliskich oraz ukrywane przez chorego. Szczególnie w pierwszych etapach uzależnienia otoczenie może zupełnie nie być świadome tego, że ktoś zmaga się z tak poważnym problemem. Wiele osób z uzależnieniem alkoholowym przez długi czas skutecznie ukrywa nałóg, np. odnosząc sukcesy w życiu zawodowym, zajmując ważne stanowiska w pracy. Dopiero w kolejnych etapach rozwoju uzależnienia psychicznego przymus sięgania po substancję lub wykonywania danej czynności staje się na tyle intensywny, że chory zaczyna zaniedbywać swoje obowiązki, izolować się, czy zmagać z problemami emocjonalnymi. Uzależniony traci kontrolę nad częstotliwością oraz ilością zachowań nałogowych. Długotrwałe uzależnienie może powodować w tej sferze poważne problemy – zaburzenia lękowe, depresję, co skończyć się może nawet samobójstwem. Z tego powodu oprócz detoksu, który jest istotny pod względem fizycznym, tak istotne są dalsze etapy leczenia. Wizyta u terapeuty lub w profesjonalnym zamkniętym ośrodku leczenia uzależnień pozwala dobrać indywidualny plan terapeutyczny, dzięki któremu chory uczy się, jak zachować trzeźwość i budować swoje życie na nowo bez uzależnienia.