Co to jest uzależnienie?

UZALEŻNIENIE – DEFINICJA

Uzależnienie stanowi nabytą, silną potrzebę wykonywania jakiejś czynności bądź zażywania jakiejś substancji psychoaktywnej. Klasyfikowane jest jako stan zaburzenia psychicznego i fizycznego, który powoduje zmianę w dotychczasowym sposobie zachowania. Objawami uzależnienia, które występują przy każdym rodzaju nałogu są:

• częste, powtarzane zachowania, nad którymi uzależniony traci kontrolę,
• nałóg zajmuje znaczną część czasu,
• pojawiają się problemy natury zdrowotnej, psychicznej, emocjonalnej, zawodowej, rodzinnej,
• po odstawieniu substancji psychoaktywnych lub zaprzestaniu wykonywania określonych czynności pojawia się zespół abstynencyjny.

Diagnoza nałogu możliwa jest w momencie, kiedy występują 3 objawy, które utrzymują się przez dłuższy czas. Uzależnienie zgodnie z klasyfikacją ICD-10 jest chorobą, która nieleczona prowadzi do degradacji życia społecznego i destrukcyjnie wpływa na zdrowie uzależnionego, a w skrajnych przypadkach może doprowadzić nawet do śmierci.

RODZAJE UZALEŻNIEŃ

Uzależnienie może dotyczyć przyjmowania określonych substancji psychoaktywnych lub wykonywania jakiejś czynności. Nierzadko przyczyną nałogów jest również obracanie się w niektórych kręgach kulturowych, przynależność do określonych grup społecznych. Dlatego też mówiąc o nałogach należy wyróżnić kilka rodzajów uzależnienia. Jak zatem je dzielimy?

UZALEŻNIENIE FIZYCZNE

Uzależnienie fizyczne, zwane także fizjologicznym. Symptomem tego rodzaju uzależnienia jest potrzeba, konieczność przyjmowania środków psychoaktywnych oraz rosnąca tolerancja na coraz większe dawki substancji, ponieważ poprzednio przyjmowane nie przynoszą pożądanych efektów. Co więcej, w momencie odstawienia środka odurzającego lub zaprzestaniu wykonywania określonych czynności pojawia się zespół abstynencyjny (odstawienny).

UZALEŻNIENIE PSYCHICZNE

Uzależnienie psychiczne, które określane jest także jako psychologiczne. Objawem tego typu uzależnienia jest wzrost popędu, który związany jest z poszukiwaniem środka uzależniającego, potrzeba wykonywania określonej czynności bądź zażywania jakieś substancji psychoaktywnej, ponieważ jej niewykonywanie skutkuje pojawieniem się omamów, halucynacji i psychoz. Uzależnienie to powoduje osłabienie woli, co oznacza że chory nie jest w stanie sam zaprzestać zachowań lub przyjmowania określonych substancji. Objawem są natręctwa myślowe, zmiana dotychczasowych zainteresowań i skupianie się jedynie na nałogu, obsesja brania substancji lub konieczność wykonywania określonych zachowań, które wywołują przyjemność, skutkiem czego jest pojawienie się uzależnienia behawioralnego.

UZALEŻNIENIE SPOŁECZNE

Uzależnienie społeczne (socjologiczne) związane jest z zachowaniem nałogowym lub zażywaniem środków psychoaktywnych pod wpływem mody, która panuje w grupach bądź kręgach kulturowych (działanie subkultur). Uzależnienie społeczne ściśle związane jest z chęcią przynależności do określonej grupy i związane jest z bezwzględnym przyjmowaniem zasad, norm i obyczajów, które w niej panują. Ten typ uzależnienia może być również związany z panowaniem okresowej mody, trendu (np. bigoreksja, anoreksja – promowanie szczupłych, umięśnionych sylwetek).

OD CZEGO MOŻNA SIĘ UZALEŻNIĆ?

We współczesnym świecie można się uzależnić od wszystkiego. Głównym źródłem nałogów jest uzależnienie fizyczne od substancji uzależniających. W tym znaczeniu można mówić o uzależnieniu od: etanolu (alkoholu, piwa), narkotyków (marihuany, amfetaminy, kokainy, heroiny), cukru (słodyczy, czekolady), jedzenia, papierosów (nikotyny), leków (psychotropów, kropli do nosa), kofeiny (herbaty, kawy, energetyków), dopalaczy i adrenaliny. Nałóg może dotyczyć też uzależnienia behawioralnego. Do tej grupy zaliczamy uzależnienie od: seksu (pornografii, masturbacji), hazardu, internetu i komputera (gier komputerowych), telefonu (smartfona), telewizji, muzyki, zakupów, pracy. Poza tym można wyróżnić również nietypowe uzależnienia od sportu i miłości (uzależnienie emocjonalne np. od partnera, które wiąże się z koniecznością ciągłego przebywania z daną osobą).

JAK ROZPOZNAĆ UZALEŻNIENIE?

Rozpoznanie uzależnienia w początkowej fazie dla najbliższego otoczenia jest bardzo trudne. Zazwyczaj zachowania czy przyjmowanie substancji psychoaktywnych nie różni się od społecznie przyjętego i akceptowanego wzorca. Bardzo często osobom z najbliższego otoczenia trudno jednoznacznie rozgraniczyć moment, kiedy zaczyna się uzależnienie. Co więcej, uzależnieni przez długi czas potrafią skutecznie ukrywać istnienie problemu. Jak zatem stwierdzić nałóg? Symptomy uzależnienia można zauważyć w zmianie zachowania, sposobie spędzania wolnego czasu. Konieczna jest zatem wnikliwa obserwacja ludzi, wobec których mamy podejrzenie, że są uzależnione. Ostateczna diagnoza możliwa jest, jeśli w przeciągu dłuższego okresu czasu pojawiły trzy lub więcej objawy osiowe uzależnienia. Najczęściej jest to konieczność, przymus wykonywania określonej czynności lub przyjmowania środków odurzających, upośledzona zdolność panowania nad zachowaniami oraz fizjologiczne objawy zespołu abstynencyjnego.

DLACZEGO LUDZIE POPADAJĄ W UZALEŻNIENIA?

Wskazanie jednoznacznych przyczyn uzależnienia jest bardzo trudne. Spowodowane jest to tym, że każdy człowiek jest inny, ma inne cechy. Na każdego działają inne bodźce, które go stymulują. Jak zatem powstają uzależnienia? Co wpływa na uzależnienie? Jak działa mechanizm nałogu? Istnieją trzy grupy czynników, które mogą wywoływać uzależnienie. Można podzielić je na:

• biologiczne, do których należą predyspozycje genetyczne (można mówić o dziedziczeniu niektórych genów odpowiedzialnych za uzależnienie), właściwości i reakcje organizmu oraz tolerancja na obecność substancji odurzającej,
• społeczne, do których należy zaliczyć wadliwy proces socjalizacji, dysfunkcje w rodzinie, przynależność do subkultur i grup,
• psychologiczne, w tym znaczeniu można mówić o cechach osobowościowych oraz uzależnieniu jako o rodzaju mechanizmu obronnego jednostki w związku z pojawiającymi się problemami czy redukcją napięcia psychicznego.

JAK UZALEŻNIENIA WPŁYWAJĄ NA ZDROWIE?

Dlaczego uzależnienia są groźne? Dlatego, że są przyczyną wielu schorzeń. Najczęściej o wpływie nałogu na zdrowie mówimy, kiedy związany jest on z uzależnieniem od środków psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków, leków, dopalaczy, papierosów). Długotrwałe uzależnienie prowadzi do chorób narządów wewnętrznych wyniszczających organizm, które w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić nawet do śmierci.

W dzisiejszych czasach na ludzi czyha wiele niebezpieczeństw, uzależnić można się niemal od wszystkiego. Z pozoru normalne zachowania tj. zakupy czy wypicie wieczorem lampki wina, powtarzane przez dłuższy czas w określonych sytuacjach, np. jako odreagowanie ciężkiego dnia w pracy czy w ramach odstresowania, może stać się źródlem poważnych problemów. O uzależnieniach mówi się wciąż za mało, konieczne jest prowadzenie działań edukacyjnych i informacyjnych o mechanizmach, przyczynach i rodzajach nałogów. Leczenie uzależnień to trudny i skomplikowany proces. Każdy uzależniony jest inny i potrzebuje innych metod leczenia i terapii, ponieważ na każdego działają inne bodźce. Samemu bardzo trudno wyjść z nałogu, szczególnie jeśli uzależnienie znajduje się z zaawansowanym stadium. Najwłaściwszym krokiem jest skierowanie osoby uzależnionej do specjalistycznego ośrodka odwykowego. Na oddziale leczenia uzależnień terapią i w razie konieczności detoksykacją organizmu zajmie się wykwalifikowana i kompetentna kadra specjalistów, lekarzy, psychologów i psychiatrów. Należy pamiętać, że uzależnionym od określonych substancji i zachowań jest się przez całe życie, nawet po zakończonej sukcesem terapii odwykowej. Nieocenioną pomocą po wyjściu z nałogu jest uczestnictwo w grupach wsparcia i terapiach podtrzymujących.