Rozwój uzależnienia od hazardu wśród graczy komputerowych

Hazard większości osób kojarzy się z graniem na automatach oraz w kasynie. Wbrew pozorom jednak pojęcie to jest znacznie szersze i odnosi się do wszystkich gier losowych na pieniądze – w tym tych internetowych. Co więcej, w ostatnim czasie coraz więcej badaczy przychyla się do opinii, że do uprawiania hazardu powinno zaliczać się nie tylko uczestnictwo w grach losowych na pieniądze, ale także mikropłatności w rozgrywkach komputerowych. Co oznacza to dla graczy komputerowych? Czy hazard w grach jest rzeczywistym problemem i może prowadzić do rozwoju uzależnienia?

Mechanizmy hazardowe w grach komputerowych

W zależności od tego, w jakie gry gra dana osoba, zawarte w nich mechanizmy hazardowe mogą być bardziej lub mniej oczywiste. Przykładowo gry hazardowe w internecie, jak wynika z samej nazwy, opierają się na uczestnictwie w rozgrywkach losowych na pieniądze. Działają one w praktyce na tej samej zasadzie, co gry w kasynach i na automatach, z tą różnicą, że odbywają się w sieci. Dodatkowo, osoby w nie grające zwykle wiedzą, w czym biorą udział. Znają (najczęściej) założenia i mechanizmy ich działania oraz są świadome potencjalnego ryzyka, jakie wiąże się z grą. Mają również w pewnym stopniu kontrolę nad wydawanymi środkami – widzą, ile pieniędzy przeznaczyli na daną rozgrywkę, ile z nich stracili, a jednocześnie co zyskali. Kontrola ta zostaje jednak utracona wtedy, gdy wpadną w sidła uzależnienia hazardowego.

Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku gier komputerowych, które nie są hazardowe. W ostatnim czasie coraz więcej producentów uwzględnia mikropłatności w grach. Polegają one na tym, że za dodatkową opłatą gracz dostaje dostęp do nowych, odblokowanych treści, ulepszeń czy też osiągnięć. W praktyce oznacza to, że prawdziwa cena takiej rozgrywki jest o wiele wyższa, niż ta znana osobie podczas zakupu gry. W połączeniu z faktem, iż gracz nie ma wglądu do już wydanej sumy pieniędzy, o ile sam nie zweryfikuje tego na swoim koncie bankowym, takie praktyki mogą prowadzić do wydawania znacznie większych sum, niż planował.

Coraz częstszym zabiegiem stosowanym w grach jest również mechanizm „lootboxa”. To rodzaj wirtualnej skrzynki, która zawiera ulepszenia gry w postaci przedmiotów, cech postaci gracza lub nowych umiejętności. W niektórych pozycjach jej zawartość wpływa na balans rozgrywki, a w niektórych nie – niezależnie od tego, za każdą skrzynkę  trzeba zapłacić. Dodatki te umieszczane są w niej jednak losowo – nie da się w żaden sposób wpłynąć na to, co dostaniesz po jego otwarciu. W praktyce oznacza to, że „lootbox” opiera się na takich samych założeniach, co gry hazardowe. W rzeczywistości więc osoby decydujące się na jego zakup nieświadomie uczestniczą w hazardzie, wydając coraz większe sumy pieniędzy i nie mogąc jednocześnie zweryfikować, jaką kwotę już na owe wirtualne skrzynki przeznaczyli. Zwykle nie wiedzą również, że ów mechanizm jest uzależniający i że mogą w uzależnienie hazardowe w ten sposób wpaść.

Fazy uzależnienia od hazardu wśród graczy komputerowych

Fazy rozwoju uzależnienia od hazardu wśród graczy komputerowych są takie same, jak wśród osób, które hazard uprawiają w realnym świecie. Objawy związane z każdą z nich mogą jednak nieco się różnić w zależności od charakteru gry. Zazwyczaj nie obejmują one również gier, w których ilość mikropłatności jest dość mocno ograniczona – w ich przypadku nie da się bowiem przekroczyć pewnego limitu wydatków.

W przypadku uzależnienia od hazardu uprawianego w realnym świecie bądź rzeczywistości wirtualnej, wyróżnić można 4 fazy jego rozwoju:

• Fazę zwycięstw – polega na sporadycznym uczestnictwie w grach losowych, które jednak jest związane z silnym pobudzeniem emocjonalnym i wyrzutem adrenaliny (większym, niż można by się tego spodziewać); często na tym etapie osoba zaczyna obstawiać coraz większą sumę pieniędzy, przy czym może również często wygrywać,
• Fazę strat – charakteryzuje się rozwojem silnego przymusu uprawiania hazardu i marzeniami o „wielkiej wygranej”, co w połączeniu z przegrywaniem coraz większej sumy pieniędzy zwykle skłania go do zaciągania pożyczek. Już na tym etapie konieczne okazać się może leczenie w specjalistycznej placówce, jak ośrodek uzależnień,
• Fazę desperacji – na tym etapie rozwoju uzależnienia chory zaczyna separować się od bliskich. Narastające długi oraz zaniedbywanie obowiązków pracowniczych prowadzących do utraty pracy powodują panikę i psychiczne wyczerpanie. Pojawia się poczucie winy, wyrzuty sumienia i poczucie bezradności, co dodatkowo potęguje fakt niemożności zaprzestania grania,
• Fazę utraty nadziei – gracze, którzy dotarli do tego etapu uzależnienia, najczęściej doświadczyli już rozpadu życia rodzinnego, stracili główne źródło dochodów oraz zaufanie najbliższych. Narastają w nich bezradność, poczucie beznadziei, pojawiają się również myśli samobójcze. Z fazy tej najtrudniej się wydostać – w jej przypadku jedynym sposobem na powrót do normalności jest leczenie uzależnienia od hazardu.

Czy gracze komputerowi są bardziej podatni na uzależnienia hazardowe?

By rozwiać potencjalne wątpliwości co do związku między grami komputerowymi a ryzykiem wystąpienia uzależnienia hazardowego, warto podkreślić, że zależność ta wcale nie musi być prawdziwa. Rozwój uzależnienia zależy bowiem od wielu czynników, w tym indywidualnych cech osobowości, tendencji do popadania w uzależnienia, środowiska, w którym dana osoba się wychowywała i dorastała oraz stanu jej zdrowia psychicznego. Samo granie w gry z mikropłatnościami czy też w gry online na pieniądze nie przesądza więc o wpadnięciu w sidła nałogu.

Jeżeli jednak dana osoba jest impulsywna, ma tendencję do szukania sytuacji, które wiążą się z wyrzutem adrenaliny i dopaminy czy też są ryzykowne lub zmaga się z pewnego rodzaju zaburzeniami psychicznymi (np. ADHD, osobowość z pogranicza, choroba dwubiegunowa), hazard w grach, w które gra, rzeczywiście może zwiększać ryzyko rozwoju uzależnienia hazardowego.

Bardziej podatni na jego wystąpienie są także gracze komputerowi mający styczność z hazardem już od najmłodszych lat życia. Mogą być to na przykład ludzie wychowujący się w rodzinie, w której jeden z członków uprawiał patologiczny hazard i nie udał się na leczenie lub też przebywający w środowisku osób, które regularnie brały udział w grach losowych na pieniądze.