Uzależnienie od internetu (siecioholizm) – jakie ma objawy, przyczyny i skutki

CO TO JEST I NA CZYM POLEGA UZALEŻNIENIE OD INTERNETU? – DEFINICJA

Uzależnienie od Internetu, podobnie jak uzależnienie od gier komputerowych czy hazardu, stanowi przewlekłą, chroniczną chorobę. Siecioholizm wiąże się utratą kontroli nad własnym zachowaniem, pomimo odczuwania negatywnych skutków wielogodzinnych sesji w Internecie. Zależność od Internetu jest zespołem czynności polegających na wielogodzinnym korzystaniu z zasobów Internetu. Uzależnienie to charakteryzuje się zatem regularnym spędzaniem wielu godzin w Internecie, nawet wówczas, gdy aktywność ta nie jest związana z pracą lub koniecznością wyszukania informacji. W psychologii uzależnienie od Internetu (IAD – internet addiction disorder) określane jest jako kompulsywna utrata kontroli impulsów. W sytuacji zaprzestania korzystania z sieci pojawiają się natrętne myśli oraz osłabiona zdolność koncentracji na innych sferach aktywności, w tym również zawodowej, rodzinnej, przez co uniemożliwione jest prawidłowe pełnienie podstawowych ról społecznych. Uzależnienie od Internetu wg Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 określane jest jako nienormalne zachowanie bądź utrata kontroli nad popędami i zaliczone jest do uzależnień behawioralnych.

RODZAJE UZALEŻNIENIA OD INTERNETU – TYPY UZALEŻNIENIA

Uzależnienie od Internetu może obejmować różnorodne problemy związane z utratą kontroli impulsów. Jakie są uzależnienia od sieci? Należy wskazać, że w siecioholizmie można wyróżnić podtypy uzależnień, które związane są z różnymi sferami działalności w Internecie.

Uzależnienie od cybeseksu (erotomania internetowa) stanowi kompulsywne korzystanie z internetowej pornografii w tym obrazów i video, a także korzystanie z czatów, tzw. pokojów rozmów dla dorosłych lub fantasy. Warto również wskazać, że przejawem tego typu uzależnienia od Internetu jest kompulsywne korzystanie z portali randkowych i sieci społecznościowych, których celem jest doprowadzenie do sextextingu (rozmów o seksie, wysyłaniu zdjęć etc.). Należy wskazać, że ten podtyp uzależnienia negatywnie wpływa na realne, prawdziwe relacje intymne.

Uzależnienie od cyber-związku i cyber-relacji (socjomania internetowa) polegające na nagminnym korzystaniu z komunikatorów i sieci społecznościowych, czatów i wiadomości. W tej sytuacji wirtualni przyjaciele są ważniejsi niż realne relacje z rodziną i znajomymi.

Kompulsywne zachowania w sieci w tym podtypie siecioholizmu znajduje się wszelka aktywność związana z patologicznym korzystaniem z Internetu. Można tu mówić o kompulsywnym korzystaniu z hazardu online, grą na giełdzie, zakupami przez Internet.

Kompulsywne wyszukiwanie informacji, czyli przeciążenie informacyjne lub infoholizm. Wiąże się z koniecznością weryfikowania w Internecie wszystkich zasłyszanych informacji i nagminnym surfowaniem po stronach internetowych w wyszukiwaniu nowych wiadomości.

Najczęstszymi typami uzależnienia od Internetu jest cybersex, hazard online i cyber-związki. Warto również wskazać rozróżnienie na dwa typy uzależnienie od Internetu: niespołeczny, który charakteryzuje się głównie poszukiwanie informacji, a także społeczny, który wiąże się z korzystaniem z komunikatorów poczty e-mail i czatami.

OBJAWY UZALEŻNIENIA OD INTERNETU – JAK ROZPOZNAĆ SIECIOHOLIZM?

Trudno wskazać i wyznaczyć jednoznacznie ramy czasowe korzystania z Internetu, które mogłyby wskazywać na pojawienie się uzależnienia. Warto podkreślić, że objawy uzależnienia od Internetu różnią się w zależności od osób, u których występują. Z tego względu każdą jednostkę należy traktować indywidualnie, gdyż może ona wykazywać inne symptomy uzależnienia. Niemniej jednak, istnieją niepokojące sygnały, które mogą świadczyć o rozwoju uzależnienia od sieci internetowej. Jak zatem wykryć uzależnienie? Pierwsze objawy uzależnienia od Internetu nie stanowią zazwyczaj powodu do niepokoju, gdyż nie różnią się od społecznie przyjętego wzorca korzystania z sieci. Niemniej jednak osób podatnych na uzależnienia pojawiają się pozytywne uczucia związane z korzystaniem z zasobów Internetu. Osoby takie tracę rachubę czasu, jaki spędzają w Internecie. Siecioholizm powoduje, że zaniedbują one obowiązki zawodowe, domowe lub związane ze szkołą. Pogrążone w Internecie zapominają o zaspokojenie podstawowych potrzeb fizjologicznych, w tym również jedzenia i picia. Charakterystycznym symptomem jest izolacja od rodziny i przyjaciół, zmiana sposobu spędzania wolnego czasu i brak aktywności fizycznej. Osoby uzależnione od Internetu na wszelkie pytania reagują złością, frustracją a nawet agresją. Zaprzeczają istnieniu uzależnienia i przekonują, że mają całkowitą kontrolę nad czasem spędzanym w Internecie. W praktyce jednak doszło już do uzależnienia fizycznego, przez co nie mają oni realnego wpływu na czas spędzany w sieci. Warto wskazać, że u osób korzystających patologicznie z Internetu pojawia się euforia, zadowolenie i szczęście w sytuacji korzystania z niego. Z kolei utrudnienie lub uniemożliwienie korzystania z sieci wiąże się z wystąpieniem zachowań agresywnych. Co ważne, poza psychologicznymi symptomami uzależnienia od Internetu pojawiają się również objawy fizyczne. W tym znaczeniu można mówić o dolegliwościach takich jak: zespół cieśni nadgarstka, suchość oczu i zaburzenia ciśnienia, bóle pleców i szyi, zaburzenia snu, a także spadek bądź przyrost masy ciała. W przypadku wątpliwości, co do istnienia uzależnienia od Internetu warto przeprowadzić test diagnostyczny, który polega na odpowiedzi na serię pytań. W sytuacji, jeśli w większości padnie odpowiedź twierdząca, stanowi to przesłankę do stwierdzenia choroby jaką jest siecioholizm.

Warto wskazać, że uzależnienie od Internetu jest ściśle skorelowane z uzależnieniem od komputera. Z tego powodu, objawy uzależnienia od gier komputerowych stanowią niejako integralną część uzależnienia od Internetu, ponieważ są to zazwyczaj gry online.

PRZYCZYNY UZALEŻNIENIA OD INTERNETU

Można wskazać na różne uwarunkowania uzależnienia od Internetu. U starszych osób powodem siecioholizmu może być nadmiar wolnego czasu i brak hobby. Z kolei przyczyną siecioholizmu wśród młodzieży i u dzieci może być wpływ grupy rówieśniczej, która preferuje ten sposób spędzania wolnego czasu. Ponadto, uzależnienie może pojawić się w wyniku zbyt słabej kontroli rodzicielskiej. Warto również wskazać, że istnieje silna korelacja pomiędzy uzależnieniem od Internetu a osobowością. W tym znaczeniu większe prawdopodobieństwo pojawienia się nałogu występuje u osób z osobowością ekstrawertyczną, neurotyczną, ugodową i sumienną.

KTO JEST NAJBARDZIEJ PODATNY NA UZALEŻNIENIE OD INTERNETU?

Najbardziej narażone na powstanie uzależnienia od Internetu są:

• osoby samotne, które mają dużo wolnego czasu,
• młodzi ludzie dorośli, w tym studenci oraz osoby bezrobotne,
• gospodynie domowe, które większość czasu spędzają samotnie, w wolny czas poświęcają na poszukiwanie informacji, porad lub rozrywki w Internecie.

Należy wskazać, że grupą szczególnie narażoną na rozwój uzależnienia behawioralnego są nastolatkowie – dzieci I młodzież. Korzystanie z Internetu bowiem jest dla nich przygodą, formą rozrywki i spędzania wolnego czasu, a także komunikowania się z rówieśnikami. Rozwijający się układ nerwowy młodych ludzi bardzo szybko uzależnia się od silnych, ale pozytywnych doznań, które w przypadku uzależnienia behawioralnego, jakim jest siecioholizm, pojawia się już na pierwszym etapie rozwoju choroby.

ETAPY UZALEŻNIENIA OD INTERNETU – JAK PRZEBIEGA ROZWÓJ CHOROBY?

Siecioholizm to nałóg, który rozwija się powoli, etapami. Można zatem wyróżnić charakterystyczne fazy popadania w uzależnienie internetowe. W początkowej fazie Internet wykorzystywany jest racjonalnie w celu poznania i pozyskania informacji bądź komunikowania się ze znajomymi. Niemniej jednak u osób podatnych na uzależnienie wykształca się w mózgu korelacja pomiędzy korzystaniem z Internetu, a doznawaniem pozytywnych uczuć. Dla takich osób korzystanie z Internetu stanowi formę ucieczki przed problemami, łagodzenia stanów napięcia i radzenia sobie z trudnościami. Dochodzi do częstszych sesji w Internecie, niemożność skorzystania z sieci wiąże się z pojawieniem się natrętnych myśli na jego temat i frustracji. W tym momencie można już mówić o pierwszych objawach uzależnienia. W wyniku pojawienia się symptomów uzależnienia u osób można zauważyć zachowania polegające na zaniedbywaniu obowiązków i kontaktów interpersonalnych. W miarę rozwoju uzależnienia cała aktywność osoby ukierunkowana jest na Internet i spędzenie z nim czasu. Dochodzi do zatracenia zainteresowań, wszelkie inne aktywności i sfery działania przestają mieć znaczenie. W zaawansowanej fazie uzależnienia bycie w sieci ma postać wielogodzinnych, nieprzerwanych sesji co skutkuje spiętrzeniem się problemów zawodowych, rodzinnych, towarzyskich i szkolnych. Dochodzi do ograniczenia czasu na sen i podstawowe potrzeby fizjologiczne, co wiąże się z destrukcyjnym wpływem na stan psychiczny i fizyczny uzależnionego.

JAKIE SĄ SKUTKI UZALEŻNIENIA OD INTERNETU?

Uzależnienie od Internetu, podobnie jak każdy inny nałóg behawioralny czy od substancji psychoaktywnych, wiąże się z degradacją życia człowieka w każdej sferze aktywności i wpływa na pogorszenie jakości życia.

Konsekwencją nałogowego korzystania z Internetu może być również pojawienie się skutków psychologicznych. Siecioholikowi towarzyszą natrętne, obsesyjne myśli o wirtualnej rzeczywistości, które wiążą się z koniecznością surfowania po Internecie. Przez to osoba uzależniona od Internetu zaniedbuje codzienne obowiązki I zatraca się w Internecie. Pojawiają się zaburzenia pamięci i koncentracji, problemy w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji interpersonalnych, ale również fobie społeczne i stany depresyjne, a nawet depresja. Psychologiczne skutki widoczne są również wówczas, kiedy zostanie utrudniony dostęp do sieci. W takiej sytuacji osoba uzależniona przejawia frustrację, a nawet agresję. Nie sposób również nie wspomnieć o społecznych skutkach uzależnienia od sieci internetowej. Osoby uzależnione zaprzestają kontaktów z rówieśnikami i znajomymi, zmieniają dotychczasowa zainteresowania, zaprzestają uprawiania hobby i odcinają się od dotychczasowej grupy społecznej.

Można mówić również o skutkach zdrowotnych, fizycznych nadmiernego użytkowania z sieci. Najczęściej konsekwencją spędzania długich godzin przy telefonie lub laptopie jest pogorszenie wzroku, pojawienie się migren i bólów pleców. Problemem może być także sposób odżywiania i nieregularnie przyjmowanie posiłków. Może to przełożyć się na ryzyko zawału serca, pojawienie się miażdżycy czy problemów żołądkowych.

Konsekwencje siecioholizmu widoczne są nie tylko w sferze fizycznej, psychicznej czy społecznej, ale również ekonomicznej. Osoby uzależnione bowiem nie są w stanie wykonywać dotychczasowych obowiązków, co przekłada się na ich sferę zawodową i brak możliwości zarabiania pieniędzy. Należy zatem wskazać, że nadużywanie Internetu ma daleko idące konsekwencje, które przyczyniają się do obniżenia jakości w każdej sferze życia. Warto wskazać, że uzależnienie od Internetu związane jest z patologicznym korzystaniem z sieci w telefonie, laptopie czy komputerze stacjonarnym.

UZALEŻNIENIE OD INTERNETU A RODZINA

Nadmierne korzystanie i przeglądanie Internetu ma również swoje skutki na płaszczyźnie rodzinnej. Zespół uzależnienia od Internetu (ZUI) w sposób destrukcyjny wpływa na więzi i kontakty rodzinne. Osoba uzależniona od sieci odcina się i niejako zrywa kontakt z rodziną, cała jej aktywność skupiona jest w Internecie i aktywności w sieci. Nawet młodzież i nastolatkowie, którzy żyją z rodzicami, nie odczuwają potrzeby kontaktu z najbliższymi i zamykają się przed nimi.

PROFILAKTYKA UZALEŻNIENIA OD INTERNETU

W dzisiejszych czasach bardzo trudno określić normy korzystania z Internetu i wskazać, ile godzin spędzanych w internecie jest normą, a ile wskazuje na uzależnienie. Niezaprzeczalnym faktem jest jednak to, że uzależnienie od Internetu stanowi poważny problem społeczny.

Wielogodzinne korzystanie z sieci konieczne jest w pracy czy do pozyskiwania informacji do szkoły. Ponadto, postęp technologiczny wymusza niejako korzystanie z sieci. W Internecie możemy robić zakupy, komunikować się z rodziną i bliskimi. Warto wskazać, że wiele osób przeniosło część swojego życia do sieci, każdy z użytkowników spędza w Internecie odpowiednio więcej czasu, płacąc rachunki, robiąc zakupy, zbierając materiały do pracy czy nauki, a także czytając książki, prasę czy oglądając filmy, ale również rozmawiając ze znajomymi i wypełniając zawodowe obowiązki. Statystyki w Polsce wskazują, że każdego roku coraz więcej czasu spędzamy w Internecie. Jak zatem zapobiegać uzależnieniom? Konieczne jest podejmowanie działalności profilaktycznej, której celem będzie zapobieganie pojawieniu pojawienia się kolejnych uzależnień. Skutecznym remedium na pojawiające się nowe uzależnienia internetowe może być działalność informacyjno-edukacyjna ukierunkowana przede wszystkim na młode osoby, w tym młodzież, nastolatków i dzieci. Poznanie mechanizmów powstawania uzależnień internetowych może znacznie przyczynić się do zwiększenia świadomości co do zagrożeń i zachowań ryzykownych. Dzięki temu u dzieci i młodzieży może wykształcić się obraz Internetu, który jest potencjalnym zagrożeniem i prowadzi do uzależnienia behawioralnego. Należy również wskazać, że ogromny wpływ na ograniczenie pojawienia się kolejnych przypadków uzależnienia wśród młodych ludzi – młodzieży i dzieci – mają rodzice, którzy wychowują i socjalizują najmłodszych. Z tego względu konieczne jest ostrzeganie, ale również wdrażanie kontroli rodzicielskiej zachowań ryzykownych w Internecie. Warto również przeprowadzić test diagnostyczny, polegający na zadaniu serii pytań.

GDZIE SZUKAĆ POMOCY W UZALEŻNIENIU OD INTERNETU?

Uzależnienie od Internetu stanowi poważną, chroniczną chorobę, która w sposób destrukcyjny wpływa na normalne funkcjonowanie. Warto wskazać, że osoby uzależnione od sieci internetowej nie mają wpływu na chorobę, gdyż doszło u nich do utraty kontroli nad zachowaniem. Związane jest to bezpośrednio z wykształceniem się silnego uzależnienia psychicznego. Z tego względu osoby uzależnione nie mają szans na samodzielne poradzenie sobie z nałogiem. Z tego względu konieczna jest pomoc w wyjściu z uzależnienia. Niemniej jednak aby było to możliwe, konieczne jest zrozumienie uzależnienia jako choroby oraz pełnej akceptacji chorego. Osoby uzależnione od Internetu i ich najbliżsi pomocy mogą szukać u specjalistów: psychologów, psychoterapeutów i psychiatrów, którzy umożliwią postawienie jednoznacznej diagnozy. Leczenie uzależnienia polega na psychoterapii, która pozwala na odzyskanie kontroli nad własnym życiem. Warto jednak wskazać, że osoby uzależnione bronią się przed podjęciem terapii, ponieważ uważają, że problem ich nie dotyczy. Z tego względu, konieczne jest podejmowanie rozmów z chorym, przekonywanie do wzięcia udziału w zajęciach terapeutycznych, ale również okazywanie wsparcia i akceptacji. Tylko dobrowolne i świadome poddanie się oddziaływaniom terapeutycznym bowiem umożliwia wyjście z nałogu.

Bibliografia:

1. Jakubik A., Zespół uzależnienia od Internetu, Studia Psychologica, 3, 2002
2. Wallece P, Psychologia internetu, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2001
3. Przybysz M., Uzależnienie od medium XXI wieku [w:] Oblicza Internetu, red. M. Sokołowski, PWN, Warszawa 2004