W dzisiejszych czasach źródłem uzależnienia może być niemal wszystko. Największy potencjał uzależniający wykazują substancje psychoaktywne, takie jak narkotyki, alkohol, leki czy dopalacze. Niemniej jednak nie można zapominać o uzależnieniach behawioralnych od Internetu i komputera, sieci społecznościowych, hazardu czy innych zachowaniach kompulsywnych. Okazuje się, że uzależnić można się również od psychoterapeuty. Problem ten na największą skalę występuje u Amerykanów – w kraju tym bowiem niemal każda osoba ma swojego terapeutę. Tymczasem uzależnienie od terapeuty dotyczy w coraz większym stopniu również Polaków. Konieczność podjęcia psychoterapii stanowi jedyną drogę wyjścia z nałogu i rozpoczęcia normalnego życia i funkcjonowania w społeczeństwie. Niemniej jednak u osób podatnych na uzależnienia, wykształcić się może niezdrowa relacja między psychoterapeutą a nim samym. Uzależnienie od psychoterapeuty nie jest zjawiskiem powszechnym, ale nie można go wykluczyć. Pojawia się zatem pytanie, czy uzależnienie od psychoterapeuty i terapeuty jest możliwe? Jakie są przyczyny uzależnienia od terapeuty? Jak objawia się zależność od swojego terapeuty? Czy to jest złe, jak z nim walczyć?
CZY UZALEŻNIENIE OD TERAPEUTY JEST MOŻLIWE?
Wiele osób zastanawia się, czy uzależnienie od terapeuty jest możliwe. Tymczasem, jak już wspomniano, w dzisiejszych czasach źródłem uzależnienia może być niemal wszystko – również psychoterapia i psychoterapeuta. Niemniej jednak, aby zrozumieć, że uzależnienie od terapeuty jest możliwe, należy poznać pojęcie uzależnienia. Pojawia się zatem pytanie, czym jest uzależnienie? Uzależnienie bowiem – czegokolwiek by nie dotyczyło – stanowi przewlekłą, chroniczną chorobę, która w znacznym stopniu utrudnia prawidłowe funkcjonowanie psychiczne, fizyczne i społeczne. Zazwyczaj osoba uzależniona nie zdaje sobie sprawy ze swojego nałogu, który de facto przynosi jej wiele szkód. Nałóg bowiem przyczynia się koncentracji na wykonywaniu określonej, danej czynności bądź zażywaniu jakiegoś środka – w tym wypadku będzie koncentracja na sesjach z psychoterapeutą i rozmowach z nim. Należy wskazać, że uzależnienie, czyli nałóg, to silne pragnienie wykonywania konkretnej czynności. W przypadku, uzależnienia od terapeuty wiąże się to z koniecznością ciągłych I długich rozmów z nim, nieodpartą chęcią analizy każdej swojej decyzji ze swoim psychoterapeutą i oczekiwaniu na jego pomoc. Należy wskazać, że uzależnienie jest chorobą, która utrudnia prawidłowe funkcjonowanie psychiczne, ponieważ osoba niejako traci zdolność samodzielnego podejmowania decyzji i kierowania swoim życiem, Ale również społeczne, gdyż uzależniony traktuje psychoterapeutę nie tylko jako swojego lekarza, ale również jako najlepszego przyjaciela, członka rodziny i swojego powiernika. Z tego powodu zakończenie terapii wiąże się dla uzależnionego z szokiem i nieodpartą chęcią kontynuowania zajęć terapeutycznych. Związane jest to bowiem nie tylko ze strachem i obawą przed samodzielnym podejmowaniem decyzji i ponoszeniem odpowiedzialności za swoje czyny, ale również z utratą kontaktu z terapeutą, który stał się najważniejszą osobą w życiu uzależnionej osoby. Reasumując, należy jednoznacznie wskazać, że uzależnienie od terapeuty – choć nie jest powszechne – jest możliwe i może pojawić się na każdym etapie psychoterapii.
PRZYCZYNY UZALEŻNIENIA OD TERAPEUTY
Terapia psychologiczna dla uzależnionych jest przeżyciem niezwykle intensywnym i trwającym stosunkowo długo. Z tego też powodu psychoterapeuta musi być niezwykle ostrożnym w postępowaniu i relacji z pacjentem – ma ona bowiem duży wpływ nie tylko na skuteczność przeprowadzonej terapii, ale również niezwykle intensywnie oddziałuje na samego chorego. Stosunkowo bliska, niejako intymna relacja z psychoterapeutą, terapeutą czy psychologiem może skutkować silną zażyłością, a nawet wykształceniem się uzależnienia. Niemniej jednak nie można pominąć faktu, że pacjent nierzadko wykazuje podatność na uzależnienia. Oznacza to, że bliska relacja terapeuty i pacjenta na terapii może przerodzić się w zależność. Terapeuta czy psychoterapeuta bowiem staje się najbliższą uzależnionego – przyjacielem, powiernikiem i osobą, która najlepiej rozumie jego problemy i stan, w którym się znajduje. Bliski kontakt sprzyja patologicznym zachowaniem, ale jest też niezbędny do przeprowadzenia skutecznej psychoterapii. Z tego względu niezwykle istotne jest wybór odpowiedniego specjalisty, który charakteryzuje się wysokim profesjonalizmem i doświadczeniem, umożliwiającym podjęcie odpowiednio wcześnie interwencji.
OBJAWY UZALEŻNIENIA OD TERAPEUTY
Trudno jest na początku rozróżnić zażyłość od zależności od terapeuty. Psychoterapia bowiem stanowi sytuację, w której uzależniony doświadczę zależności od drugiej osoby. Przychodzi przecież po pomoc. W związku z tym zależy od psychoterapeuty, terapeuty czy psychologa. Z tego powodu temat zależności – niezależności jest niezwykle ważnym tematem w terapii i psychologii.
Uzależnienie od terapeuty, podobnie jak każde inne uzależnienie, wiąże się występowaniem charakterystycznych objawów nałogu. Należy zatem podkreślić, że u uzależnionego pojawić się może nadmierna zażyłość i przywiązanie w stosunku do psychologa, terapeuty czy psychoterapeuty. Dodatkowym problemem jest konieczność korzystania z terapii odwykowej w związku z podjętym leczeniem innego nałogu. W trakcie leczenia wystąpić może kolejna zależność – od terapeuty. Charakterystycznymi objawami uzależnienia od terapeuty jest chęć i szukanie okazji do ciągłych wizyt i spotkań terapeutycznych, szukanie sposobności do rozmów i chęć analizowania z terapeutą wszystkich sytuacji życiowych i napotykanych problemów. Uzależnienie objawia się również w patologicznej konieczności bycia w ciągłym kontakcie ze swoim terapeutą. Uzależniony nie jest w stanie samodzielnie podejmować decyzji, a wszystkie dylematy niejako musi rozwiązywać w porozumieniu z psychoterapeutą. Sytuacja ta jest niezwykle niebezpieczne dla uzależnionego, gdyż uniemożliwia normalne funkcjonowanie w społeczeństwie i podejmowanie własnych decyzji.
CZY UZALEŻNIENIE OD TERAPEUTY JEST ZŁE? JAK ZWALCZYĆ TEN RODZAJ UZALEŻNIENIA?
Uzależnienie od psychoterapeuty jest sytuacją trudną – zarówno dla terapeuty, jak i dla samego uzależnionego. Wiąże się bowiem z niedogodnościami i koniecznością ciągłych rozmów z pacjentem, uzależniony z kolei nie jest w stanie normalnie, samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie. Sytuacja ta prowadzi do swoistej patologii w relacjach na poziomie terapeuta-uzależniony. Dlatego też należy jednoznacznie podkreślić, że uzależnienie od terapii i terapeuty jest złe, gdyż uniemożliwia prawidłowe przeprowadzanie oddziaływań psychoterapeutycznych. Co ważne, pojawiają się trudności w zwalczaniu tego rodzaju uzależnienia. Związane jest to bowiem z silną relacją, która pojawiła się u uzależnionego i która wpływa na skuteczność oddziaływań terapeutycznych. Dlatego też związane jest to z koniecznością zmiany psychoterapeuty i stopniowego zaprzestania kontaktu z dotychczasowym psychoterapeutą. Co ważne, podczas kontynuacji terapii należy zachować szczególną ostrożność, by nie doprowadzić do zażyłości w relacji terapeuta-uzależniony. Jednak owa relacja musi opierać się na zasadach otwartości, życzliwości i zrozumienia, aby mogła zakończyć się sukcesem. Dlatego psychoterapeuci i psycholodzy muszą dostosować oddziaływania terapeutyczne do pacjenta, by mu pomóc, ale nie zaszkodzić. Niemniej jednak należy jednoznacznie wskazać i podkreślić, że wyjście z uzależnienia – czegokolwiek by nie dotyczyło – wiąże się z koniecznością podjęcia terapii, która jak się okazuje w sytuacji, kiedy jest nieodpowiednio prowadzona stanowi zagrożenie dla pacjenta. Z tego powodu niezwykle ważne jest, aby terapia prowadzona byłą przez odpowiedniego, wykwalifikowanego i doświadczonego terapeutę, który pomoże w walce z nałogiem i oddziaływaniami pomoże w powrocie do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie.