W procesie leczenia alkoholizmu wykorzystuje się różne narzędzia, które mają na celu wspomóc wychodzenie z nałogu i ułatwić choremu powrót do życia w trzeźwości. Oprócz podstawowych form pomocy, jak indywidualna terapia uzależnień czy też farmakoterapia, chętnie stosuje się również alternatywne, uzupełniające metody kuracyjne, pozwalające na wyrażanie siebie i wspomagające rozwój osobisty. Świetnym ich przykładem może być arteterapia, której zbawienny wpływ na osoby uzależnione docenia coraz większe grono terapeutów. Wyjaśniamy, na czym polega arteterapia dla dorosłych oraz jak może pomóc w procesie wychodzenia z choroby alkoholowej.
Czym jest arteterapia?
Arteterapia to forma leczenia terapeutycznego, polegająca na wykorzystaniu w procesie terapii różnego rodzaju form sztuki. Jej podstawowym założeniem jest wykorzystanie procesu twórczego w celu lepszego rozpoznania i zrozumienia własnych emocji, przy jednoczesnym rozwijaniu samoświadomości i zdolności radzenia sobie z problemami. Skupia się ona przede wszystkim na niewerbalnej komunikacji, która pozwala na wyrażenie siebie poprzez taniec, obraz czy też muzykę. Warto zaznaczyć, że arteterapia dla dorosłych znajduje zastosowanie nie tylko w leczeniu zaburzeń natury psychicznej, ale także fizycznej. Dowiedziono, że pomaga zarówno osobom zmagającym się z depresją, stanami lękowymi, trudnościami w relacjach międzyludzkich czy uzależnieniami, jak i z chorobami serca czy też nowotworem.
Arteterapia w procesie leczenia może pełnić wiele przeróżnych funkcji. Do podstawowych zalicza się:
- Funkcję korekcyjną – arteterapia sprzyja odzyskaniu równowagi psychicznej, rozładowaniu frustracji oraz redukcji lęków. Pozytywnie wpływa również na samoocenę oraz pomaga w budowaniu pozytywnego nastawienia i akceptacji samego siebie.
- Funkcję edukacyjną – tym, co rozwija arteterapia najbardziej, jest przede wszystkim wyobraźnia i empatia (w tym ta wobec samego siebie) oraz oczywiście ogólne zdolności artystyczne.
- Funkcję relaksacyjną – skupienie się na procesie tworzenia pozwala osobie odsunąć chociaż na chwilę myśli o swojej chorobie i negatywnych emocjach. Obcowanie ze sztuką dla wielu jest również formą relaksu i odprężenia.
- Funkcję komunikacyjną i integracyjną – arteterapia znacznie ułatwia komunikację z otoczeniem, w szczególności osobom, które mają problem z werbalnym wyrażaniem swoich emocji. Dodatkowo, zwykle zajęcia arteterapii prowadzone są w grupie, co sprzyja integracji i nawiązywaniu nowych relacji.
- Funkcję poznawczą – wyrażanie siebie poprzez sztukę pomaga w zrozumieniu własnych emocji i nauczeniu się sygnalizowania swoich uczuć.
Metody i techniki arteterapii
Metody i techniki arteterapii stosowane w leczeniu uzależnień mogą mieć różny charakter. Do tych najpopularniejszych należą:
- Twórczość plastyczna – to proces dokonywania zmiany, wytwarzania i przetwarzania form wizualnych. Do tej metody arteterapii zalicza się przede wszystkim rzeźbiarstwo, malarstwo i rysowanie, które mimo, iż najbardziej podstawowe, pozwala osobie najlepiej odzwierciedlić jej myśli i stan psychiczny.
- Muzykoterapia – polega na użyciu muzyki w procesie leczenia. W przypadku jej zastosowania podczas sesji terapeutycznych może służyć do wywołania konkretnych, kontrolowanych i ukierunkowanych reakcji u pacjenta. W jej zakres wchodzi jednak również tworzenie muzyki, gra na instrumentach oraz śpiewanie.
- Choreoterapia – to forma terapii wykorzystująca taniec i ćwiczenia muzyczno-ruchowe jako formę uwolnienia tłumionych w sobie emocji. Pomaga otworzyć się na drugiego człowieka, a jednocześnie zredukować stres i napięcie oraz poprawić swoją kondycję fizyczną.
- Biblioterapia – ten rodzaj arteterapii skupia się przede wszystkim na wsparciu pacjenta w procesie samorealizacji, rozwoju jego samoświadomości oraz w akceptacji swojej choroby. Odpowiednio dobrana lektura pozwala również wywołać określone emocje albo też je zredukować, a także pomóc w zrozumieniu swoich emocji.
Arteterapia dla osób uzależnionych od alkoholu
Ze względu na wielopłaszczyznowe oddziaływanie arteterapii na osobę, terapia poprzez sztukę znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu alkoholizmu. Pełni ona rolę wspomagającą i uzupełniającą dla psychoterapii indywidualnej czy też grupowej, pozwalając uzależnionym lepiej zrozumieć targające nimi emocje i wzbudzić w nich motywację do zmiany. W specjalistycznych placówkach, jak ośrodek uzależnień alkoholowych, zajęcia prowadzi arteterapeuta, czyli osoba mająca wiedzę zarówno psychologiczną, jak i z zakresu sztuki. Zwykle odbywają się one w grupie, wspomagając tym samym integrację między uczestnikami, a jednocześnie naukę szanowania własnych i cudzych granic. Warto przy tym pamiętać, że by brać udział w arteterapii wcale nie trzeba mieć zdolności artystycznych – kluczem jest skierowanie uwagi na sam proces tworzenia, wzbudzenie zaangażowania i motywacji do walki z nałogiem. Dużą rolę odgrywa również sama analiza stworzonych przez siebie dzieł artystycznych. To właśnie dzięki ich interpretacji osoba ma możliwość spojrzenia na swoje uczucia, myśli i zachowania z innej perspektywy. Arteterapia pozytywnie wpływa również na zdolności regulowania swoich emocji, umiejętność ich nazywania i artykułowania, a także odkrycie własnego potencjału i odzyskanie poczucia sprawczości – czyli na wszystko to, co wskutek alkoholizmu zostało przez chorego utracone.