Każde uzależnienie w miarę rozwoju zaczyna coraz bardziej zaburzać zdolności poznawcze osoby, która się z nim zmaga. Nie inaczej jest w przypadku alkoholizmu. Podobnie jak pozostałe nałogi, choroba alkoholowa znacznie i bardzo negatywnie odbija się na możliwościach racjonalnego myślenia i oceny sytuacji, zmieniając sposób podejmowania decyzji oraz postępowanie człowieka uzależnionego. Wyjaśniamy, dlaczego tak się dzieje.
Wpływ alkoholu na procesy decyzyjne
By lepiej zrozumieć, jaki jest wpływ alkoholu na zachowanie i racjonalne podejmowanie decyzji oraz dlaczego alkoholizm w ogóle wpływa na te obszary, warto najpierw wyjaśnić, czym są i jaką rolę w codziennym funkcjonowaniu odgrywają wspomniane wcześniej zdolności poznawcze. Pod pojęciem tym kryje się ogół procesów gromadzenia i przetwarzania informacji docierających do nas z otoczenia. Zaliczają się do nich takie umiejętności umysłowe, jak percepcja wzrokowa i słuchowa, uwaga, pamięć, logiczne myślenie czy też rozumowanie. Zdolności poznawcze odgrywają kluczową rolę w wykonywaniu codziennych zadań – zarówno tych prostszych, jak i bardziej skomplikowanych. Pozwalają komunikować się z otoczeniem, reagować na bodźce, planować, myśleć abstrakcyjnie, formułować sądy oraz podejmować racjonalne decyzje.
Na wspomniane procesy bardzo negatywnie oddziałuje alkohol, a w szczególności jego nadużywanie. Wynika to z faktu, iż używka ta powoduje zmiany w aktywności komórek nerwowych i niszczy połączenia nerwowe związane z wyższymi procesami poznawczymi, upośledzając tym samym możliwość przetwarzania informacji, prawidłowej oceny sytuacji oraz kontroli nad własnym zachowaniem. Najbardziej na uszkodzenie wskutek nadmiernego spożywania napojów wyskokowych narażone są obszary mózgu odpowiadające za pamięć, powstawanie emocji, a także właśnie podejmowanie decyzji. Warto przy tym pamiętać, że w dłuższej perspektywie czasu niektóre z tych zmian mogą okazać się już nieodwracalne. Jedynym sposobem, by do tego nie dopuścić, jest udanie się w porę na odwyk alkoholowy.
Jak alkohol wpływa na zdolność oceny konsekwencji decyzji?
Oprócz zaburzeń zdolności poznawczych samych w sobie, negatywny wpływ alkoholu na zachowanie wynika również z ogólnego spowolnienia zachodzących w mózgu procesów. W porównaniu do osób nieuzależnionych, ludzie po alkoholu zmagający się z nałogiem o wiele wolniej przetwarzają docierające do nich informacje, przez co ich postępowanie jest często nieprzemyślane, nieadekwatne do sytuacji oraz nielogiczne. Upośledzeniu ulegają zdolności kontroli emocjonalnej oraz samokontroli, co przekłada się na zwiększoną impulsywność przy jednoczesnym zmniejszeniu odczuwania lęku i możliwości hamowania swoich reakcji. Osoba dotknięta alkoholizmem może przez to źle odczytywać sygnały z otoczenia, takie jak mowa ciała czy mimika twarzy innych osób, a także mieć duży problem w ocenie konsekwencji podejmowanych przez siebie decyzji. Warto przy tym zaznaczyć, że impulsywność może być zarówno konsekwencją uzależnienia, jak i powodem wpadnięcia w jego sidła.
Niebagatelny wpływ na zachowanie uzależnionego mają naturalnie same mechanizmy uzależnienia. Mowa tu przede wszystkim o takich objawach, jak narastająca potrzeba spożycia alkoholu w miarę rozwoju uzależnienia czy też odczuwanie głodu alkoholowego w przypadku braku dostępu do używki. Wewnętrzny przymus zażycia napojów wyskokowych z czasem staje się tak silny, że skłania osobę zmagającą się z nałogiem do ich przyjęcia nawet w sytuacjach, w których zdecydowanie nie powinna tego robić. Może doprowadzić on do picia alkoholu w pracy, podczas prowadzenia pojazdów czy też w obecności dzieci.
Warto wspomnieć, że zmienione zachowanie po alkoholu szczególnie dotkliwie odczuwają najbliżsi chorego, którzy wskutek zaburzonych zdolności poznawczych uzależnionego mogą stać się ofiarami jego manipulacji, a nawet przemocy fizycznej czy też psychicznej. Chorobie alkoholowej często towarzyszy bowiem wzmożony gniew, agresja i zaburzenia emocjonalne, prowadzące do niekiedy znacznych huśtawek nastroju. Bardzo negatywnie odbija się to na relacjach rodzinnych, powodując ich osłabienie, a czasami nawet ich całkowity zanik.
Rola alkoholu w podejmowaniu ryzykownych decyzji
Należy zaznaczyć, że wzmożona impulsywność oraz obniżona zdolność do kontrolowania impulsów u osób zmagających się z alkoholizmem to nie tylko nieadekwatne do okoliczności zachowania, ale także realne niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia osoby uzależnionej oraz jej otoczenia. Wspomniane aspekty, w połączeniu z nieumiejętnością racjonalnej oceny sytuacji przekładają się bowiem na tendencję do podejmowania ryzykownych decyzji. Właśnie dlatego wiele osób będących pod wpływem alkoholu nie zważa na ryzyko związane z prowadzeniem pojazdów w stanie nietrzeźwości czy też innymi formami łamania prawa.
Warto pamiętać, że uzależnienie odbija się nie tylko na zdolności podejmowania racjonalnych decyzji, ale także na psychice osoby zmagającej się z nałogiem. U ludzi cierpiących na chorobę alkoholową często obserwuje się rozwój różnego rodzaju zaburzeń psychicznych – depresji, stanów lękowych czy nawet psychozy. Ich połączenie z impulsywnością może prowadzić nawet do tak tragicznych skutków, jak podejmowanie spontanicznych prób samobójczych lub samookaleczania się.
Negatywny wpływ alkoholu na zachowanie obserwuje się u każdej osoby nadużywającej napojów wyskokowych. Co więcej, wraz z rozwojem nałogu zmiany w postępowaniu są coraz bardziej rozległe i coraz bardziej dotkliwe. To między innymi dlatego tak ogromne znaczenie ma leczenie alkoholizmu – jedynie intensywna terapia przeprowadzona w specjalistycznej placówce, jak prywatny ośrodek odwykowy jest bowiem w stanie przywrócić ludziom zmagającym się z chorobą alkoholową kontrolę nad swoim życiem.