Napisane przez:
Ośrodek NZOZ Leczenie Uzależnień i Detoks Warszawa
Terapeuta Uzależnień: Piotr Strojnowski.
Kategoria: Alkoholizm

Udostępnij

Alkoholizm to chroniczna, przewlekła choroba, która destrukcyjnie wpływa na każdą sferę aktywności uzależnionego. Postępująca choroba przyczynia się do niemożności pełnienia podstawowych ról społecznych. Wynikiem tego jest pojawienie się w dysfunkcji w rodzinie. W efekcie dochodzi do rozwoju współuzależnienia od partnera alkoholika (męża lub żony) co skutkuje skupieniem uwagi na problemie nadużywania alkoholu. Dzieci w tej sytuacji zostają niejako pozostawione same sobie, ponieważ cała aktywność i uwaga rodziny koncentruje się wokół uzależnionego od alkoholu. Z tego względu w rodzinach z problemem alkoholowym szczególną uwagę należy zwrócić na dzieci i młodzież, które nie mają możliwości wyjścia z trudnej sytuacji i opuszczenia domu. W rodzinie z problem alkoholowym pojawiają się różne formy zachowań agresywnych i represyjnych rodziców w stosunku do dzieci. Dochodzi do zaniedbywania obowiązków opiekuńczych i podstawowych potrzeb biologicznych i psychicznych dziecka. Ma to bezpośredni wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne dzieci oraz proces ich rozwoju. Należy wskazać, że podstawowym źródłem zagrożenia dla poczucia przynależności i bezpieczeństwa dziecka jest stan chronicznego napięcia i stresu. Życie w ciągłej niepewności, lęku u nieprzewidywalności wydarzeń wywołuje u dziecka konieczność przystosowania się do nowych, trudnych warunków wychowawczych. Dziecko w rodzinie alkoholowej uczy się podstawowych trzech zasad: nie mów, nie ufaj, nie czuj. Naturalną reakcję przystosowawczą na chorobą alkoholową rodzica jest nieświadome pełnienie ról społecznych, które pozwalają zneutralizować skutki zachowania alkoholika oraz pozwalają na funkcjonowanie i zachowanie pozorów normalności. Należy więc wskazać, że pełnione przez dzieci role służą zachowaniu obrony i są mechanizmem psychologicznym na trudną sytuację rodzinną. Wcielając się w role społeczne, zapewniają sobie minimum poczucia stabilizacji i bezpieczeństwa. Reakcją przystosowawczą jest przyjęcie jednej z czterech podstawowych osobowości: bohatera rodziny, dziecka we mgle, dziecka maskotki lub kozła ofiarnego.

DDA I DDD – BOHATER RODZINY

Rolę bohatera rodziny najczęściej przyjmuje najstarsze dziecko. Związane jest to z faktem, że dziecko to najwięcej widzi i rozumie, czuje się niejako odpowiedzialne za rodzinę, powstałe w niej problemy. Z tego powodu poświęca siebie, swoje dzieciństwo i rezygnuje z własnych potrzeb. Dziecko w roli bohatera usilnie dąży do osiągnięcia sukcesów i stara się nie sprawiać kłopotów. Jego celem jest opiekowanie się młodszym rodzeństwem, zapewnienie im bezpieczeństwa, którego nie są w stanie zaoferować im rodzice. Bohater rodziny jest wizytówką rodziny, dąży do zatajenia problemów, z jakimi boryka się jego rodzina, swoim zachowaniem i postawą stara się potwierdzić, że w domu wszystko jest w porządku.

Bohater rodziny to zazwyczaj bardzo dobry uczeń, który nie sprawia problemów wychowawczych. Dziecko takie skoncentrowane jest na osiąganiu sukcesów, stawia przed sobą wysokie wymagania, którym stara się sprostać – dąży, by być najlepszym we wszytskim. Takie dziecko to perfekcjonista, który poprzez ciężką pracę i wyznaczanie sobie wciąż nowych zadań i wyzwań dąży do bycia coraz lepszym, gdyż uważa, że zawsze można zrobić coś lepiej. Bohater rodziny nie ma czasu na zabawę, spotkania i gry z rówieśnikami i rozwijanie innych zainteresowań niż nauka, gdyż cały wolny czas poświęca na opiekowanie się młodszym rodzeństwem i spełnianie obowiązków domowych. Bohater rodziny bardzo często przybiera rolę lidera w zadaniach grupowych i bierze odpowiedzialność za prawidłowe wykonanie pracy.

Warto zwrócić uwagę na relację bohatera rodziny z dorosłymi i rówieśnikami. Dziecko takie jest zazwyczaj lubiane i akceptowane. Często przejawia tendencję do sprawowania opieki, kontroli i odpowiedzialności za innych. Warto również wskazać, że bohater rodziny lepiej czuje się w towarzystwie dorosłych aniżeli rówieśników.

Bohater rodziny zazwyczaj jest skryty, nie okazuje uczuć, wypiera i tłumi złość na rodziców. Dodatkowo, pojawia się u niego poczucie winy i wstyd za problemy rodzinne, przez to czuje się gorszy od innych i mniej wartościowy. Bohater rodziny żyje w ciągłym napięciu, czuje permanentny lęk przed utratą sympatii i odrzuceniem przez rówieśników.

NIEWIDZIALNE DZIECKO – DZIECKO WE MGLE

Dziecko we mgle, czyli niewidzialne dziecko, cień lub dziecko zagubione, to zazwyczaj jedno z młodszego rodzeństwa. Jego system obronny polega na unikaniu kontaktu z rodzicem alkoholikiem, poprzez schodzenie z oczu i izolowanie się. Sposobem przetrwania w rodzinie z problem alkoholowym jest ucieczka w świat fantazji, muzyki, własnych zainteresowań. Dziecko takie zazwyczaj jest samotne i uległe, unika kontaktów zarówno z dorosłymi, jak i rówieśnikami. Dziecko we mgle w szkole rezygnuje z wykonywania wielu zadań, nie przejawia woli i chęci inicjatywy. Nauczyciele określają je jako zamyślone i nieobecne.

Niewidzialne dziecko zazwyczaj samo zajmuje się sobą, nie sprawia kłopotów wychowawczych i zwykle niczego nie chce. W kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami jest wycofane, przez co uznawane za nieśmiałe i wstydliwe. Dąży do tego, by swoim zachowaniem nie zwracać na siebie uwagi. Warto wskazać, że takie dziecko w dorosłym życiu ma problemy w kontaktach interpersonalnych, nie potrafi wyrażać swoich potrzeb i współpracować z innymi osobami, przez co ma problemy w pracy zawodowej.

Dziecko we mgle jestem bardzo nieufne, izoluje się od kontaktów z dorosłymi i rówieśnikami, jest wycofane i bierne. Co ważne, sprzeciwia się istniejącej w domu sytuacji, niemniej jednak jego opór nie jest aktywny. Dzieci z rodzin z problemem alkoholowym, które przybrały rolę dziecka we mgle, doświadczają samotności czują się przerażone, bezradne, mają zaniżone poczucie sprawczości i własnej wartości.

DZIECKO MASKOTKA W RODZINIE ALKOHOLOWEJ

Rolę maskotki zazwyczaj przyjmują najmłodsze dzieci w rodzinie. Dziecko takie odpowiada za poprawianie humoru i nastroju członkom rodziny, niekiedy określane jest aniołkiem lub słodkim dzieckiem. Napięcia i stresowe sytuacje rozładowuje śmiechem i żartami, usilnie dąży do rozładowania nieprzyjemnej atmosfery, dlatego jest swoistym antidotum na kryzysy w rodzinie. U dzieci maskotek bardzo często stwierdza się nadpobudliwość, warto jednak wskazać, że jest to ich mechanizm obronny – starają się one bowiem rozładować napięcie, poprzez żarty i skupianie na sobie uwagi. Warto wskazać, że dziecko maskotka nie zawsze jest w stanie poradzić sobie z rozładowaniem napięcia i wściekłością rodzica alkoholika, wówczas czuje się niepotrzebne, dodatkowo towarzyszy mu lęk i odrzucenie. Ma poczucie, że jeżeli nie jest już w stanie poprawić komuś humoru, przestaje być potrzebne niczym porzucona maskotka.

W szkole maskotka jest klasowym błaznem. Przez ciągłe żarty, rozmowy z kolegami i rozśmieszanie niekiedy przywoływany jest do porządku bądź dostaje uwagi. Dziecko maskotka ma problemy z koncentracją uwagi, przez co trudno mu skupić się na zadaniu i usiedzieć w miejscu. Ponadto, jego nadaktywność i brak odpowiedzialności wpływają w na pracę w grupie. Dziecko maskotka często gubi rzeczy i łatwo zapomina o zadaniach, jego nadrzędnym celem jest rozładowanie napięcia. Dziecko maskotka jest lubiany zarówno przez dorosłych, jak i rówieśników. Wypływa na to sposób bycia i zachowania. Dziecko takie jest nadmiernie gadatliwe, wesołe i pełne optymizmu niezależnie od sytuacji, jednak są to tylko pozory. Warto wskazać, że dziecko unika wchodzenia w głębsze relacje. Zazwyczaj dorośli i rówieśnicy poświęcają mu uwagę tylko wówczas, kiedy rozbawia, z tego powodu zainteresowanie nim jest powierzchowne i krótkotrwałe. Ze względu na fakt, że dziecko maskotkę bez względu na wiek, traktuje się jako osobę niedojrzałą, która niewiele nie rozumie, często nie informuje się jej o decyzjach czy problemach w rodzinnie, a jej zdanie jest pomijane.

Dziecko maskotka stwarza pozory szczęśliwego, roześmianego i wesołego. Niemniej jednak towarzyszą mu uczucia strachu i smutku, a także niepewności i samotności. Poczucie własnej wartości takich dzieci jest zaburzone, z tego względu unikają one bliskości w obawie przed zranieniem i odrzuceniem.

KOZIOŁ OFIARNY W RODZINIE DYSFUNKCYJNEJ

Kozioł ofiarny to zazwyczaj dziecko, które jest przeciwieństwem bohatera rodziny. W tej roli zwykle znajduje się drugie dziecko w rodzinie. Ze względu na fakt, że ciągle sprawia kłopoty wychowawcze: wchodzi w bójki, jest konfliktowe, ma problemy w nauce i nierzadko sięga po używki, staje się swoistym workiem treningowym rodziny. Kozioł ofiarny w rodzinie alkoholowej to zazwyczaj obiekt zastępczy, na którym można wyładować swoje frustracje i negatywne uczucia. To na niego zwykle zostaje skierowana uwaga rodziny i agresja pijącego. Dziecko w roli kozła ofiarnego poprzez swoje złe zachowanie i sprawianie kłopotów wychowawczych, odwraca uwagę od prawdziwego problemu rodziny jakim jest alkoholizm. Warto wskazać, że kozioł ofiarny dorosłym życiu DDA charakteryzuje się brakiem przystosowania do życia społecznego, przez co spotyka się z dezaprobatą otoczenia. Ponadto, dorosłe dzieci alkoholika będące w dzieciństwie w roli kozła ofiarnego nie potrafią utrzymywać więzi społecznych.

Kozioł ofiarny w szkole to zazwyczaj zły uczeń, cechuje go słaba motywacja do podejmowania wyzwań, nauki i pracy. Zazwyczaj uczy się poniżej własnych możliwości, przez co osiągają niskie oceny. Warto również wskazać, że takie dziecko bardzo często wagaruje, przeszkadza na zajęciach lekcyjnych i w sposób destrukcyjny wpływa na pracę w kasie. Ze względu na swoje zachowania, Kozioł ofiarny nie ma zbyt wielu przyjaciół i znajomych, a przez dorosłych nie jest lubiany. Dlatego też, szuka wsparcia i akceptacji wśród osób, które są do niego podobne. Konsekwencją tego jest popadanie w uzależnienia i przynależność do subkultur młodzieżowych. Kozioł ofiarny zazwyczaj czuje wściekłość i złość nie tylko na rodzica alkoholika, ale również rodzeństwo, które przybrało postać bohatera rodziny. Z destrukcyjnymi uczuciami radzi sobie poprzez zachowania problemowe, przemieszcza jako agresję na rówieśników lub rozładowuje napięcie poprzez uczestnictwo w bójkach i aktach wandalizmu.

TYPY OSOBOWOŚCI W RODZINIE ALKOHOLOWEJ A ŻYCIE DDA (DOROSŁE DZIECI ALKOHOLIKÓW) I DDD (DOROSŁE DZIECI Z RODZIN DYSFUNKCYJNYCH)

Dzieci z rodzin z problemem alkoholowym musiały wykształcić mechanizmy i schematy zachowań, które umożliwiały im przetrwanie i dostosowanie się do trudnych warunków wychowawczych. Należy jednak wskazać, że trudne doświadczenia mają swoje konsekwencje w dorosłym życiu. Osoby z rodzin z problemem alkoholowych bowiem zmagają się z syndromem DDA, co oznacza dorosłe dzieci alkoholików oraz DDD, czyli dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych. Warto wskazać, że trudne doświadczenia i niewłaściwe wzorce, jakie obserwowali u matki i ojca są źródłem dysfunkcji w dorosłym życiu. Osoby z DDA w związkach są nieufne i wykazują nadmierną kontrolę. Przyczyną tego jest zaniżona samoocena i brak pewności siebie, a także lęk przed porzuceniem i odtrąceniem. Warto wskazać, że typy i role osobowości, jakie przejawiały dzieci, mają konsekwencje w dorosłym życiu. Dorosłego bohatera rodziny charakteryzuje życie w permanentnym napięciu, nieustępliwość, ambicja i nadgorliwość. Ponadto, z trudem rozpoznaje i wyraża swoje uczucia i emocje. Kozioł ofiarny w dorosłym życiu jest nieprzystosowany oraz pełny lęku i złości. Przeważnie ponosi porażki, a przez otoczenie uważany jest za outsidera. Nierzadko popada w uzależnienia. Niewidoczne dziecko w dorosłym życiu jest małomówne i zamknięte w sobie, przez co nie potrafi zbudować trwałego związku. Dziecko maskotka to dorosły błazen, którego nikt nie traktuje poważnie, ma problemy w życiu dorosłym z nawiązywaniem bliskich relacji.

Warto wskazać, że cechy osobowości DDA i DDD znacznie utrudniają im funkcjonowanie. Z tego powodu powinni oni podjąć leczenie, która pomoże im w uporaniu się z problemami z dzieciństwa i wyjście z pełnionej przez nich roli.

 

Bibliografia:

  1. Pacewicz A., Dzieci alkoholików. Jak je rozumieć, jak im pomagać?, Wyd. Agencja Informacji Użytkowej BIVAR, Warszawa 1994
  2. Sztander W., Dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym, Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, Warszawa 1995

O autorze: Piotr Strojnowski

Piotr Strojnowski jest dyplomowanym instruktorem terapii uzależnień. Ukończył Studium Terapii Uzależnień na Uniwersytecie Zielonogórskim w dziedzinie leczenia narkomanii oraz Studium Terapii Uzależnień i Studium Pomocy Psychologicznej w Instytucie Psychologii Zdrowia w Warszawie.

Skuteczne
leczenie
uzależnień

Już dzisiaj skorzystaj z konsultacji terapeutycznych i przekonaj się o skuteczności programu leczenia Centrum Medycznego Medjol.

Zobacz, co może dla Ciebie zrobić

CENTRUM MEDYCZNE MEDJOL
ODDZIAŁ DETOKSYKACYJNY

Trakt Pułaskiego 15,
05-530 Czersk

OŚRODEK PSYCHOTERAPII
UZALEŻNIEŃ MEDJOL
ODDZIAŁ STACJONARNY

Ostrówek 20,
05-660 Warka (gmina)

BIURO MEDJOL

Domaniewska 17/19 lokal 133
02-672 Warszawa
Call Now Button