Alkoholizm to obecnie jeden z większych problemów społecznych na całym świecie. W Polsce liczba osób zmagających się z uzależnieniem od alkoholu oscyluje w okolicach miliona, a osób pijących ryzykownie jest nawet 2,5 miliona. Szacuje się również, że z konsekwencjami nadużywania napojów wyskokowych pośrednio musi mierzyć się kolejne 3-4 milionów ludzi. Z tego powodu coraz większy nacisk kładzie się na walkę z alkoholizmem z poziomu państwowego. Powstają coraz to nowe programy rządowe, mające na celu zwiększyć świadomość społeczną na temat problemu alkoholowego i zapobiegać jego potencjalnym skutkom. Przedstawiamy, jak wygląda walka z alkoholizmem w Polsce i jaka jest jej skuteczność.
Edukacja antyalkoholowa – walka z nałogiem
Podstawowym sposobem walki z alkoholizmem w Polsce, na który kładzie się największy nacisk, jest profilaktyka i działania prewencyjne. Skupiają się one przede wszystkim na edukacji i skierowane są zarówno do osób dorosłych, jak i dzieci oraz młodzieży. Dzielą się one na te kierowane do różnych grup odbiorców oraz pod względem poziomu administracji, w których się je wdraża (rządowy, samorządowy wojewódzki i samorządowy gminny).
Wśród programów profilaktycznych podzielonych ze względu na grupy odbiorców wyróżnić można:
- Profilaktykę uniwersalną – to działania kierowane do całej populacji. Ich głównym celem jest przeciwdziałanie próbom podejmowania zachowań ryzykownych związanych z piciem alkoholu, a także redukcja czynników ryzyka, wzmacnianie czynników chroniących oraz zapobieganie nowym przypadkom rozwoju alkoholizmu. Skupiają się one na zagrożeniach związanych z nałogiem, w tym na tym, jakie mogą być skutki zdrowotne alkoholizmu oraz związane z nim konsekwencje społeczne.
- Profilaktykę selektywną – to działania kierowane do grup zwiększonego ryzyka, w tym dzieci, u których panuje alkoholizm w rodzinie, uczniów z problemami szkolnymi czy nastolatków lubiących wypić więcej na imprezach. Polegają przede wszystkim na uczeniu najważniejszych umiejętności życiowych, mających zredukować szansę na wykształcenie się alkoholizmu i skupiają się na organizowaniu indywidualnych/grupowych działań profilaktycznych, w tym terapii pedagogicznej czy socjoterapii.
- Profilaktykę wskazującą – to działania kierowane do jednostek, których zachowania związane z nadużywaniem alkoholu zaczynają być ryzykowne. Skupiają się przede wszystkim na indywidualnej diagnozie przyczyn i interwencji oraz angażują się w nie zwykle instytucje zewnętrzne, przygotowane do prowadzenia pomocy psychologicznej/medycznej. W ich ramach często kładzie się nacisk na psychologiczne przyczyny alkoholizmu oraz skutki alkoholizmu, przy jednoczesnym wzmacnianiu samooceny i przedstawianiu sposobów radzenia sobie z emocjami prowadzącymi do nadużywania alkoholu.
Najskuteczniejsze sposoby walki z alkoholizmem w Polsce
Działania profilaktyczno-interwencyjne nadzoruje Krajowe Centrum ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom. Do jego zadań należy przede wszystkim inicjowanie, wspieranie i prowadzenie działań zmierzających do ograniczenia używania alkoholu, poprawy dostępności i jakości pomocy na rzecz dzieci z rodzin z problemem alkoholowym, a także w zakresie przeciwdziałania problemom, w szczególności domowym, wynikającym bezpośrednio z tego, jakie są skutki alkoholizmu. Instytucja ta w znacznym stopniu przyczyniła się do poszerzenia oferty programów profilaktycznych o potwierdzonej skuteczności. Dzięki temu znacznie więcej osób może mieć dostęp do rzetelnej edukacji na temat alkoholizmu, która rzeczywiście może wpłynąć na redukcję ryzyka.
KCPU poszerzyło również ofertę warsztatów, szkoleń i konferencji skierowanych do osób zajmujących się tematyką uzależnień i pracujących przede wszystkim z dziećmi. Coraz większy nacisk kładzie także na podniesienie kompetencji terapeutów uzależnień, co w dłuższej perspektywie czasu przekłada się na większą terapeutyczną skuteczność leczenia choroby alkoholowej. W ostatnim czasie zwiększono ponadto dostępność do publicznych ośrodków odwykowych, umożliwiających udanie się na darmowe leczenie ambulatoryjne alkoholizmu. Ma to ogromne znaczenie, gdyż to właśnie taki tryb przynosi największe efekty w wychodzeniu z nałogu.
Edukacja i działania prewencyjne a walka z alkoholizmem
Mimo, iż rządy i samorządy coraz bardziej dostrzegają konieczność podejmowania działań mających na celu zapobieganie uzależnieniom alkoholowym i leczenie tych, którzy już wpadli w nałóg, odsetek osób uzależnionych nie zmniejsza się w pożądanym tempie. Programy prewencyjne, na które kładzie się największy nacisk, nie wystarczą bowiem do rozwiązania problemu. Edukacja w tym zakresie skupia się ponadto bardziej na dzieciach i młodzieży, przy jednoczesnym zaniedbaniu poszerzania świadomości wśród dorosłych. Takie kwestie, jak cechy osoby uzależnionej od alkoholu czy też to, po czym poznać alkoholizm często również są pomijane. Nie pomaga także fakt, iż samorządy rzadko kiedy rzeczywiście wdrażają zalecane przez KCPU programy profilaktyczne w województwach i gminach, co nie daje wielu osobom dostępu do kluczowej wiedzy na temat natury alkoholizmu.
Największy problem to jednak bardzo ograniczony dostęp do opieki medycznej i psychologicznej dla tych, którzy są dotknięci alkoholizmem bezpośrednio lub pośrednio. Miejsc w publicznych ośrodkach odwykowych nadal jest zbyt mało, co znacznie utrudnia osobom niemogącym pozwolić sobie na pobyt w płatnej placówce wyjście z nałogu.
Jak leczyć alkoholizm?
Edukacja i działania prewencyjne odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu uzależnieniom alkoholowym. Nie pomagają jednak osobom, które już wpadły w sidła alkoholizmu i które, aby z niego wyjść, potrzebują specjalistycznej pomocy. Z tego powodu najważniejsze w ich przypadku jest kompleksowe podejście do już rozwiniętej choroby alkoholowej i leczenie w ośrodku odwykowym. Ze względu na mocno ograniczony dostęp do placówek publicznych, najlepiej będzie udać się do ośrodka zamkniętego, gdzie zawsze znajdzie się dla nich miejsce.
Leczenie alkoholizmu powinno obejmować detoks, psychoterapię oraz działania zapobiegające nawrotom. Odtruwanie pomoże w oczyszczeniu organizmu z toksyn nagromadzonych wskutek nadużywania alkoholu i w łagodnym przejściu do fazy abstynencji. Psychoterapia umożliwi natomiast uporanie się z psychicznym podłożem uzależnienia oraz zmianę nawyków na zdrowsze. Ostatni etap, czyli zapobieganie nawrotom już po wyjściu z ośrodka, to zaś działania zwiększające szansę na utrzymanie trzeźwości.