Zatrucie i przedawkowanie paracetamolu – objawy, skutki i postępowanie

CO TO JEST I JAK DZIAŁA PARACETAMOL?

Paracetamol stanowi składnik wielu leków, które dostępne są w aptekach bez recepty. Jest popularnym lekiem przeciwbólowym. Pacjenci sięgają po nie szczególnie często, gdyż zawarte są w wielu popularnych lekach na ból głowy, ból zęba czy bóle menstruacyjne. Paracetamol stanowisko składnik między innymi apapu czy ibuprofenu. Należy wskazać, że paracetamol w odpowiednich dawkach może być stosowany zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Lek dostępny jest postaci czopków, tabletek i syropów.

Paracetamol wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Co ciekawe, w odróżnieniu od niesteroidowych leków przeciwzapalnych wykazuje słabe działanie przeciwzapalne. Działanie przeciwbólowe paracetamolu po zastosowaniu jednej dawki utrzymuje się przez około 4-6 h, a działanie przeciwgorączkowe przez 6-8 h. Paracetamol wykazuje działanie hamujące syntezę prostaglandyn (stancji, które odpowiedzialne są za zwiększanie bólu i ciepłoty ciała) w centralnym układzie nerwowym, który wypływa na ośrodek termoregulacji w podwzgórzu, przez co podwyższa ciepłotę ciała. Dzięki temu wykazuje działanie przeciwgorączkowe. Z kolei działanie przeciwbólowe paracetamolu jest wynikiem zmniejszania przez lek wrażliwości receptorów bólowych co przekłada się na podwyższenie progu bólowego, przy którym odczuwany jest ból.

MAKSYMALNA I ŚMIERTELNA DAWKA PARACETAMOLU?

Jaka jest dopuszczalna dawka paracetamolu dziennie? Paracetamol to lek, który dostępny jest w aptekach bez recepty. Nie oznacza to jednak, że może być stosowany w nieograniczonych ilościach. Przy krótkotrwałym stosowaniu leku zaleca się zażywanie 1-2 tabletek powlekanych, czyli 500-100 mg paracetamolu. W sytuacji silnego bólu lub stanu gorączkowego lek można przyjąć 3-4 razy na dobę. Należy zatem wskazać że maksymalna dobowa dawka paracetamolu wynosi 4 g. Co ważne, należy przestrzegać co najmniej czterogodzinnej przerwy między stosowaniem kolejnych dawek. W sytuacji długotrwałego stosowania leku dobowa dawka nie powinna przekraczać 2,5 g na dobę w przypadku dorosłych. Należy zatem wskazać, że dobowa dawka leku musi być dostosowana do czasu trwania kuracji paracetamolem. Tym samym należy pamiętać, że jest wiele preparatów, które zawierają paracetamol (m.in. Gripex). Dlatego też należy uważać, by nieświadomie nie przekroczyć maksymalnej dobowej dawki leku.

Paracetamol w terapeutycznych dawkach uważany jest za bezpieczny lek. Niemniej jednak stosowany w zwiększonych dawkach staje się toksyczny dla wątroby. Oznacza to, że u zdrowych osób paracetamol może być toksyczny w dawce dobowej przekraczającej 10 g. Należy wskazać, że do przedawkowania paracetamolu dochodzi zazwyczaj nieświadomie. Niemniej jedynak zdarzają się przypadki przedawkowania paracetamolu, będą tego wynikiem uzależnienia – lekozależności – od środków przeciwbólowych.

Należy wskazać, że paracetamol może być stosowany przez kobiety w ciąży. Niemniej jednak dopuszcza się jego krótkotrwałe stosowanie u ciężarnych od 4. miesiąca ciąży oraz u kobiet karmiących piersią, a także noworodków i niemowląt po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

OBJAWY ZATRUCIA I PRZEDAWKOWANIA PARACETAMOLU?

Zatrucie i przedawkowania paracetamolu wiąże się z wystąpieniem objawów, które niestety nie są charakterystyczne. Wyróżnić można kilka faz przedawkowania paracetamolu. Pierwszymi objawami w przypadku zatrucia i przedawkowania leku przeciwbólowego jest biegunka, nudności i wymioty, wysypka, bóle brzucha, brak łaknienia, a także nadmierna potliwość senność i ogólne osłabienie organizmu. Należy wskazać, że nieprzyjemne, dolegliwe objawy zatrucia zazwyczaj ustępują w drugiej dobie, kiedy rozwija się uszkodzenie wątroby. Wówczas objawy te zastępowane są innymi, wśród których wymienić należy ból w prawym podżebrzu, nudności, uczucie rozpierania w nadbrzuszu, żółtaczka oraz skaza krwotoczna. Niewykrycie lub późna reakcja na objawy ostrego przedawkowania wiążą się z wystąpieniem w trzeciej dobie po przedawkowaniu niewydolności wątroby, która prowadzi do śpiączki i zaburzeń wielonarządowych, która w skrajnych przypadkach może doprowadzić do zgonu pacjenta.

SKUTKI PRZEDAWKOWANIA PARACETAMOLU

Przedawkowanie paracetamolu stanowi stan bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia pacjenta. Lek bowiem może mieć bardzo groźne skutki, które w skrajnych przypadkach mogą prowadzić nawet do śmierci chorego. Co ważne objawy te pojawiają się zazwyczaj w przeciągu kilku do kilkunastu godzin po przyjęciu toksycznej dawki leku.

Paracetamol, mimo że uważany jest za bezpieczny lek, mimo to zastosowany w zbyt dużych dawkach wykazuje działanie hepatotoksyczne. Oznacza to, że jego przedawkowanie wiąże się z uszkodzeniem wątroby. Należy również wskazać, że paracetamol może skutkować rozwinięciem się zaburzeń czynności nerek, czyli ich nie niewydolności, ale uszkodzeniu może ulec również serce, czego objawem mogą być arytmie. Ponadto, wystąpić może zapalenie trzustki.

Należy podkreślić że paracetamol nie powinien być stosowany u osób z niedożywieniem bądź z wyniszczonym organizmem oraz u alkoholików z przewlekłą chorobą alkoholową. Środek ten bowiem wchodzi w reakcję z innymi lekami i substancjami psychoaktywnymi stając się realnym zagrożeniem dla zdrowia i życia pacjenta.

PRZEDAWKOWANIE PARACETAMOLU U DZIECKA

Przedawkowanie paracetamolu u dziecka lub niemowlaka wiąże się z wysokim ryzykiem uszkodzenia organów i śmierci. W takim przypadku bezwzględnie konieczna jest jak najszybsza wizyta i konsultacja lekarska. Zatrucie paracetamolem bowiem wymaga natychmiastowej hospitalizacji i zastosowania specjalnej odtrutki którą jest N-acetylocysteina.

ODTRUTKA NA PARACETAMOL – POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU ZATRUCIA PARACETAMOLEM

Zatrucie paracetamolem wymaga natychmiastowej hospitalizacji i zastosowania odtrutki. Antidotum na zatrucie paracetamolem jest N-acetylocysteina, która ochrania wątrobę przed uszkodzeniem jej przez lek.

Pojawia się pytanie, na czym polega pierwsza pomoc w przypadku podejrzenia zatrucia i przedawkowania paracetamolem? Konieczne jest przede wszystkim dokonanie oceny stanu przytomności pacjenta i jego funkcji życiowych. Należy zatem sprawdzić puls chorego oraz oddech. W przypadku, kiedy oddech nie jest wyczuwalny konieczne jest natychmiastowe wezwanie karetki pogotowia i rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Jeżeli jednak osoba, która przedawkowała paracetamol jest świadoma należy podjąć próby wywołania u niej wymiotów. Działanie takie ma potencjalnie duże korzyści szczególnie wtedy, kiedy lek został zażyty stosunkowo niedawno.

Dodatkowo, w sytuacji podejrzenie zatrucia lekiem konieczne jest przeprowadzenie wielu różnych badań laboratoryjnych, które umożliwią dokonanie oceny stanu chorego. Dodatkowo na podstawie ich wyników można podjąć decyzję o tym, jakie działanie terapeutyczne powinno zostać wdrożone. W tym znaczeniu przeprowadzane są między innymi próby wątrobowe, badania poziomu kreatyniny czy bilirubiny i gazometria krwi tętniczej.

Lekozależność to poważny problem społeczny, a skala tego zjawiska wciąż się powiększa. Wpływ na to ma ogólna dostępność środków psychoaktywnych o działaniu leczniczym i stosunkowo dużym potencjale uzależniającym. Wynikiem tego są wciąż nowe przypadki uzależnienia od leków. Wiąże się to bezpośrednio z sytuacją zatrucia i przedawkowania lekami. W związku z tym pojawiają się pytania, czy można przedawkować aspirynę? Czy można przedawkować ibuprofen? Należy podkreślić, że każdy lek zastosowany w zbyt dużych dawkach ma negatywne skutki na funkcjonowanie całego organizmu. Przedawkowanie środków leczniczych w skrajnych przypadkach może doprowadzić do śmierci chorego. W tym znaczeniu niezwykle istotne jest rozpoznanie pierwszych objawów zatrucia, by móc udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu. Uzależnienie od leków bowiem znalazło się na liście Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10.