Alkoholizm to choroba, która oprócz destrukcyjnego wpływu na osobę uzależnioną, bardzo negatywnie odbija się również na jego najbliższych. Wraz z rozwojem nałogu alkoholowego, chory zaczyna coraz bardziej zaniedbywać swoje obowiązki domowe, zmienia się jego zachowanie, a uczucia innych stopniowo przestają mieć dla niego znaczenie. Postępowanie dotkniętego alkoholizmem członka rodziny destrukcyjnie wpływa na całą rodzinę, utrudniając, a z czasem całkowicie uniemożliwiając jej normalne funkcjonowanie. Bardzo negatywnie odbija się ono również na zdrowiu psychicznym najbliższych, często wywołując u nich różnego rodzaju zaburzenia natury psychicznej, a niekiedy także tzw. współuzależnienie. Wyjaśniamy, czym jest to zjawisko, jakie są objawy współuzależnienia alkoholowego oraz jak sobie z nim radzić.
Czym jest współuzależnienie?
Przez pojęcie współuzależnienie od alkoholu rozumie się zaburzoną adaptację do problemowej sytuacji spowodowanej alkoholizmem bliskiego. Jest to swego rodzaju odpowiedź organizmu na stres – osoba współuzależniona, próbując poradzić sobie ze stresującymi wydarzeniami wynikającymi ze stałego kontaktu z uzależnionym, utrwala w sobie specyficzne, patologiczne wzorce zachowania i funkcjonowania, które mają jej pomóc w przystosowaniu się do życia w otoczeniu chorego. Warto pamiętać, że syndrom ten w ścisłym znaczeniu może dotknąć wyłącznie współmałżonka lub partnera człowieka dotkniętego nałogiem, a więc tych, którzy mogą wyjść z relacji. Wiele symptomów, na podstawie których diagnozuje się współuzależnienie od alkoholu u dorosłych, przejawiają jednak również dzieci uzależnionego. Członkowie rodziny osoby zmagającej się z alkoholizmem koncentrują się na szukaniu sposobu ograniczenia picia partnera/rodzica, przy jednoczesnej próbie wyparcia istnienia problemu. Chcą w ten sposób stworzyć pozory zachowania równowagi wewnętrznej w rodzinie, obawiając się, że w przypadku braku nadzoru i wykonywania obowiązków należących dotychczas do uzależnionego cały system rodzinny się zawali. Niestety takie działanie przynosi odwrotne od zamierzonych skutki. Postępująca w ten sposób osoba współuzależniona od alkoholu w rzeczywistości nieświadomie i niecelowo przyczynia się do dalszego rozwoju alkoholizmu bliskiego. Oczywiście nie oznacza to, że osoba taka ponosi winę za postępujące uzależnienie partnera. Jej zachowanie paradoksalnie zwiększa jednak w zmagającym się z chorobą alkoholową członku rodziny poczucie nieodpowiedzialności i bezkarności za swoje poczynania oraz znacznie utrudnia podjęcie decyzji o udaniu się na odwyk alkoholowy.
Objawy współuzależnienia alkoholowego
Współuzależnienie w chorobie alkoholowej to syndrom, który przejawia się zarówno w obszarze myśli, jak i postępowania oraz zachowania osoby współuzależnionej. Z jego powodu nie potrafi ona prawidłowo ocenić sytuacji oraz podjąć stosownych działań wobec uzależnionego. Czuje się bezradna, zagubiona, odczuwa również silne, zwykle skrajne emocje, przejawiające się gwałtownymi zmianami nastroju i psychicznym wyczerpaniem. Podobnie jak sam nałóg, współuzależnienie alkoholowe rozwija się stopniowo, a każda faza współuzależnienia obejmuje nieco inne objawy. Do najczęściej występujących symptomów zalicza się:
- Podporządkowanie życia do osoby uzależnionej oraz koncentrację swoich myśli, zachowań i uczuć wokół niej, najczęściej kosztem własnych potrzeb,
- Przejmowanie obowiązków osoby uzależnionej oraz minimalizowanie szkód wywołanych przez uzależnionego,
- Przewlekły stres i stałe napięcie,
- Nadmierną kontrolę nad uzależnionym,
- Zaprzeczanie istnienia problemu alkoholowego w rodzinie, przy jednoczesnym ukrywaniu go przed środowiskiem zewnętrznym, co często prowadzi do opóźnienia decyzji o wysłaniu osoby uzależnionej na leczenie w specjalistycznej placówce (ośrodek uzależnień alkoholowych)
- Przekonanie o niemożności odejścia od uzależnionego partnera/partnerki,
- Poczucie bezradności, złości, smutku, lęku i osamotnienia oraz pogorszenie się stanu psychicznego,
- Obniżone poczucie własnej wartości,
- Zaniedbywanie własnego zdrowia psychicznego i fizycznego,
- Izolowanie się od społeczeństwa i problemy w nawiązywaniu bliskich relacji z innymi.
Rady dla współuzależnionych od alkoholu
Warto pamiętać, że mimo, iż zjawiska współuzależnienia nie uznaje się za chorobę, jest to poważne zaburzenie, którego nie należy traktować lekceważąco. Długotrwałe życie z osobą uzależnioną niesie za sobą bardzo negatywne konsekwencje, destrukcyjnie wpływając zarówno na zdrowie psychiczne, jak i fizyczne współuzależnionego. Co więcej, nawet w przypadku rozstania się z człowiekiem dotkniętym alkoholizmem, objawy związane z tym zaburzeniem nie mijają. Właśnie dlatego najczęściej konieczne okazuje się być leczenie współuzależnienia. Na psychoterapii specjalista przedstawi skuteczne rady dla współuzależnionych, pomoże zrozumieć mechanizmy nimi targające oraz wypracować właściwe wzorce zachowań wobec uzależnionego bliskiego.
Terapia dla współuzależnionych to jednak jeden z wielu kroków, które musi podjąć osoba współuzależniona. Zanim się na nią uda, powinna sobie najpierw uświadomić istnienie problemu, co samo w sobie jest bardzo trudne. Konieczne będzie również wzbudzenie w sobie determinacji i motywacji do podjęcia zmian, a niekiedy także rozstanie się z uzależnionym członkiem rodziny. Dobrym pomysłem może okazać się także uczestnictwo w spotkaniach grupy wsparcia. Warto jednak pamiętać, że ze współuzależnienia da się wyjść – jeżeli więc czujesz, że wskutek alkoholizmu bliskiego coraz bardziej cierpisz, nie obawiaj się prosić o pomoc!