Uzależnienia dotykają znaczną część społeczeństwa – pobudek do ich wytworzenia jest wiele, jednak niezależnie od przyczyny, każda zależność od substancji czy czynności niszczy życie człowieka na wszystkich płaszczyznach. To choroba, która utrudnia, a czasami wręcz uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie – jest nabytym stanem zaburzenia zdrowia psychicznego, objawiającym się przymusem zażywania psychoaktywnej substancji lub wykonywania określonej czynności. Rodzina, praca, przyjaciele – wszystko to przestaje być ważne na rzecz przedmiotu nałogu, dlatego też mówi się, że jest to zaburzenie dotykające nie tylko chorego, ale także jego najbliższe otoczenie. Wystąpienie tej patologii społecznej, bo tak określane jest uzależnienie, związane jest zwykle z obniżeniem samopoczucia, pogorszeniem sytuacji materialnej i wynika z nieprzyjemnych doświadczeń życiowych. Uzależnienie jest niezwykle trudne do pokonania bez specjalistycznej pomocy, dlatego też tak ważna jest praca terapeuty uzależnień.
Czym zajmuje się terapeuta uzależnień?
Terapeuta od uzależnień zajmuje się pomocą osobom zmagającym się z uzależnieniem pokonać nałóg związany z nadużywaniem substancji psychoaktywnych czy toksycznymi zachowaniami. Jest specjalistą, zwykle z dziedziny psychologii lub psychiatrii, a jego praca polega między innymi na diagnozie i oceny stopnia uzależnienia pacjenta. Następnie, wspólnie z chorym, opracowany jest spersonalizowany plan terapeutyczny, na podstawie którego prowadzona jest terapia. Główne zadanie psychoterapeuty to wprowadzenie zmian w funkcjonowaniu osoby uzależnionej – kluczowa jest pomoc w zmianie myślenia o samym sobie i o swoim nałogu. Jego praca jest jednak wieloaspektowa, a stosowane metody terapeutyczne różnią się w zależności od pacjenta i rodzaju uzależnienia – niezwykle ważna jest więc chęć terapeuty do ciągłego pogłębiania swojej wiedzy i wszechstronność. Dodatkowo, oprócz uświadamiania choremu potrzeby dokonania zmiany w jego życiu, musi on stworzyć taką strategię leczenia, aby zapobiec powrotowi do nałogu. Jednocześnie objaśnia on poszczególne etapy leczenia i tłumaczy objawy doświadczane przez uzależnionego.
Praca terapeuty uzależnień – kluczowe zagadnienia
Leczenie uzależnień ma naturalnie na celu utrzymanie abstynencji przez pacjenta, jednak jest to tylko jedna z kwestii, nad którą pracuje się podczas terapii. Równie ważne jest kładzenie nacisku na poprawę funkcjonowania chorego w społeczeństwie i wzbudzenie potrzeby prozdrowotnych zmian mających na celu dbanie o siebie oraz o relację z najbliższymi. Oznacza to, że podstawowym zadaniem terapii jest inicjacja i utrzymanie pozytywnych zmian dążących do poprawy stanu zdrowia. Należy jednak pamiętać, że osoby uzależnione to niezwykle zróżnicowana społecznie i zdrowotnie grupa. Każda z nich posiada inne cechy charakteru, doświadczenia oraz przekonania, a dodatkowo podłoże ich problemu jest różne. Stopień uzależnienia również ma tu znaczenie, dlatego też tak ważne jest indywidualne podejście do pacjenta, zarówno na etapie diagnozy, jak i podczas terapii. Kluczową cechą specjalisty są wysokie umiejętności interpersonalne. Niezwykle ważne jest również to, aby był on także sympatyczny i empatyczny, ale jednocześnie stanowczy i bezpośredni. Terapeuta, zaczynając współpracę z osobą uzależnioną, musi wykazać się wszechstronnością, cierpliwością i zrozumieniem – tylko tak można zbudować relację opartą na szczerości i zaufaniu, będąca podstawą do skutecznego leczenia.
Jak zostać terapeutą uzależnień?
Aby móc pracować jako specjalista ds. uzależnień niezbędne jest posiadanie wysokich kwalifikacji, ale także umiejętności miękkich. Odpowiednie podejście do pacjenta, umiejętność odczytywania sygnałów i uważnego słuchania nie wystarczy jednak do podjęcia zawodu. Jakie więc wykształcenie musi mieć przyszły terapeuta uzależnień? Studia i uzyskanie tytułu magistra to podstawa, natomiast niekoniecznie muszą być to studia psychologiczne – właściwe kwalifikacje daje również ukończenie m.in. kierunku lekarskiego, socjologicznego czy też pedagogicznego. Następnie konieczne jest odbycie szkolenia – obejmuje ono teorię z zakresu udzielania podstawowej pomocy psychologicznej, metod diagnozowania oraz terapii. Trwa ono około czterech lat i zakończone jest egzaminem – po jego zdaniu przyszły terapeuta uzyskuje certyfikat lub licencję. Ważne jest również odbycie praktyki klinicznej poprzez kształcenie się pod okiem doświadczonego terapeuty ds. uzależnień. Na tym etapie miejscem pracy często jest ośrodek terapii uzależnień, gdzie prowadzona jest terapia odwykowa stacjonarna.
Jak widać, droga do zostania terapeutą jest trudna i długa, a sam proces terapeutyczny nie należy do łatwych. Zawód ten daje jednak ogromną satysfakcję i poczucie spełnienia. Rola terapeuty w procesie uwolnienia się od uzależnienia jest nieoceniona – bez jego pomocy utrzymanie abstynencji od czynnika uzależniającego byłoby niezwykle trudne.