Mechanizmy rządzące osobami uzależnionymi są do siebie bardzo podobne. Silny przymus zażycia środka odurzającego/powtarzania zachowania i trudności w kontroli nad własnym postępowaniem, zaniedbywanie relacji, własnych potrzeb czy porzucanie dotychczasowych zainteresowań to symptomy, które przejawia każdy człowiek zmagający się z nałogiem. Nie zmienia to jednak faktu, iż uzależnienie – alkoholowe, narkotykowe czy behawioralne – ma indywidualny przebieg. Zwykle rozwija się ono w różnych okolicznościach i z różnych powodów, a objawy w dużej mierze zależą od charakterystycznych cech danej osoby. Przedstawiamy zestawienie jednej z najczęstszych postaci uzależnienia – alkoholizmu – z innymi uzależnieniami.
Porównanie uzależnienia od alkoholu z uzależnieniem od narkotyków
Alkoholizm i narkomania zaliczają się do kategorii uzależnień od substancji, czyli takich, które oprócz uzależnienia psychicznego powodują również wykształcenie się zależności fizycznej. Napoje wyskokowe oraz różnego rodzaju narkotyki działają na receptory w mózgu. Ich zażycie skutkuje wyrzutem tzw. hormonów szczęścia (dopamina, serotonina), przez co człowiek pod ich wpływem doświadcza uczucia przyjemności, euforii czy staje się pobudzona. Z czasem jednak rozwija się u niego tolerancja na substancje, która przestaje wywoływać taką samą reakcję, jak na początku. Wymusza to na osobie spożywanie coraz większych dawek i prowadzi do coraz większych zniszczeń w ciele. Ze względu na fizyczne oddziaływanie środków odurzających na mózg, w uzależnienie od alkoholu i narkotyków wpisany jest zespół abstynencyjny, a leczenie uzależnień tego typu zawsze rozpoczyna się od detoksykacji. Podstawowa różnica między nimi tkwi w czasie ich rozwoju. Nałóg narkotykowy potrafi się ukształtować już po kilkurazowym zażyciu i szybciej widać jego przykre skutki. Zależność od alkoholu natomiast wykształca się w pełni dopiero po kilku latach (5 lat u kobiet, ok. 20 u mężczyzn), jednak przez społeczną akceptację spożywania napojów wyskokowych, zauważenie problemu jest znacznie trudniejsze, co często bardzo opóźnia podjęcie decyzji o terapii. Ponadto niekiedy osoby zmagające się z uzależnieniem od substancji decydują się na mieszanie narkotyków z alkoholem – czy to w celu osłabienia objawów odstawiennych, czy też osiągnięcia większego odurzenia. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne i może prowadzić do tragicznych w skutkach konsekwencji. Łączenie różnych środków psychoaktywnych znacznie zwiększa ryzyko zawału, uszkodzenia organów wewnętrznych, a nawet śmierci.
Uzależnienie od alkoholu a behawioralne uzależnienia
Z uzależnieniem od alkoholu często idą w parze różnego rodzaju behawioralne uzależnienia, których przedmiotem jest nie substancja, a określona czynność. W ich przypadku czynnik uzależniający stanowi stan psychiczny i wyrzut endorfin towarzyszący danemu zachowaniu, prowadzący do powstania uczucia przyjemności i pobudzenia. Napoje wyskokowe pozbawiają daną osobę hamulców, przez co osoba zależna wykazuje większą skłonność do zachowań ryzykownych i ma pod ich wpływem problem z kontrolą nad samym sobą. Przykładem może być zaobserwowane u niektórych pacjentów zamiłowanie do gier hazardowych, które pojawia się tylko podczas zażywania alkoholu. Warto zaznaczyć, że w sporadycznym piciu i uprawianiu hazardu nie ma nic złego. Z czasem jednak, gdy czynności te wykonywane są coraz częściej i jednocześnie, może dojść do wykształcenia się zjawiska współwystępowania uzależnień.
Współwystępowanie uzależnienia od alkoholu i innych uzależnień
Uzależnienie od alkoholu pociąga za sobą szereg bardzo negatywnych skutków fizycznych, społecznych i psychicznych. Niestety, jak już wcześniej było wspomniane, coraz częściej dochodzi do sytuacji, w których osoba zmagająca się z nałogiem alkoholowym z różnych przyczyn wpada w kolejny nałóg. Dzieje się tak zwykle z kilku głównych powodów. Jednym z nich jest chęć stałego pozostawania w stanie odurzenia. Wówczas osoba, aby nie wytrzeźwieć, oprócz alkoholu przyjmuje również inne substancje lub wykonuje inne czynności uzależniające. Przypadki te, określane jako uzależnienia mieszane, mogą być również spowodowane chęcią „zastąpienia” jednego nałogu innym, z którym człowiek nie może sobie poradzić. Nie posiadając jeszcze umiejętności życia w trzeźwości, próbuje pokonać zależność na własną rękę, wpadając tym samym w kolejne uzależnienie. Najczęściej z alkoholizmem idą w parze uzależnienie od hazardu, Internetu, pornografii czy pracoholizmu oraz od środków odurzających.
Innym przypadkiem współwystępowania zależności jest tzw. uzależnienie krzyżowe. Polega ono na próbie stłumienia przykrych objawów abstynencyjnych wynikających z nałogu alkoholowego innymi substancjami psychoaktywnymi (narkotykami), przy jednoczesnym podtrzymaniu stanu odurzenia. Zwykle są to substancje z grupy benzodiazepin, czasami także opioidów.
Leczenie osób z wielokrotnymi uzależnieniami
Leczenie osób, które zmagają się z więcej niż jednym uzależnieniem, jest skomplikowane. Co do zasady, prowadzona przez specjalistę terapia uzależnień w pierwszej kolejności skupia się na zależności niosącej najbardziej poważne zagrożenia dla pacjenta, nie pomijając przy tym pozostałych nałogów. Duże znaczenie ma poszerzanie jego świadomości na temat natury swojego problemu i przedstawianie metod radzenia sobie z objawami abstynencyjnymi oraz nauka życia w trzeźwości. W połączeniu z farmakoterapią, taka forma leczenia cechuje się wysoką skutecznością. Pamiętaj, że uzależnienie to nie wyrok – jeśli zauważysz u siebie lub bliskiej osoby niepokojące symptomy, nie bój prosić się o pomoc!