Lekomania to stan uzależnienia od leku wywołany długotrwałym jego zażywaniem, jednak nie każdy preparat leczniczy powoduje nałóg. Aby tak się stało, substancja musi posiadać właściwości uzależniające – wówczas powoduje przestrojenie czynności psychicznych lub somatycznych, co wpływa na zachowanie osoby ją zażywającej. Największe ryzyko uzależniające wykazują środki nasenne. Niestety, uzależnienie od leków nasennych to problem bagatelizowany znacznie częściej niż narkomania i alkoholizm, a przecież jego konsekwencje mogą być tak samo drastyczne w skutkach, jak nadużywanie napojów wyskokowych i narkotyków. Szczególnie silnym działaniem charakteryzują się barbiturany. Co to takiego i dlaczego są wyjątkowo niebezpiecznymi substancjami?
Czym są barbiturany?
Barbiturany, czyli pochodne kwasu barbiturowego, to szeroka grupa leków nasennych, wykazujących depresyjne działanie na ośrodkowy układ nerwowy (OUN). Co to znaczy? Aby lepiej zrozumieć ich wpływ na organizm człowieka, warto wspomnieć o neuroprzekaźniku, na który owe leki działają. Mowa o receptorze GABA, który odpowiada za zmniejszanie pobudzenia komórek nerwowych w mózgu – barbiturany wzmacniają jego aktywność, co wywołuje uczucie uspokojenia i relaksu. Dodatkowo, w dużych dawkach mogą powodować wystąpienie stanu euforycznego, co niestety zwiększa ryzyko nadużywania substancji.
W ubiegłym wieku były powszechnie stosowane w medycynie, szczególnie psychiatrii jako remedium na bezsenność, jednak ze względu na silnie uzależniające działanie obecnie wycofane są z większości krajów. Obecnie leki zawierające barbiturany długo działające stosowane są w leczeniu epilepsji i drgawek, a te szybko działające podaje się jako narkozę.
Objawy uzależnienia od barbituranów – jak rozpoznać problem?
Ograniczone wykorzystanie barbituranów w medycynie ma swoje uzasadnienie. Jak już wcześniej było wspomniane, pochodne kwasu barbiturowego są silnie uzależniające – ich zażywanie może prowadzić do rozwoju zależności zarówno psychicznej, jak i fizycznej, co czyni je wyjątkowo niebezpiecznymi środkami. Charakteryzują się one niskim indeksem terapeutycznym, co oznacza, że granica pomiędzy bezpieczną a niebezpieczną dawką jest bardzo cienka i niezwykle łatwo ją przekroczyć. Ich wysoki potencjał uzależniający spowodowany jest między innymi bardzo szybkim rozwojem tolerancji organizmu na barbiturany. Leki zawierające tę substancję, przyjmowane przez kilka miesięcy są w stanie wywołać zależność już po kilkumiesięcznym stosowaniu. Wynika to z potrzeby przyjmowania coraz większych dawek, aby osiągnąć ten sam efekt. Niestety, oprócz większej odporności na płaszczyźnie farmakologicznej dochodzi również do zwiększenia tolerancji metabolicznej – wątroba wydziela wówczas większą ilość enzymów. Dodatkowo, ze względu na szybko rosnącą tolerancję łatwo jest przedawkować lek.
Zwykle uzależnienie od pochodnych kwasu barbiturowego przejawia się ogólnym spowolnieniem i zaburzoną koordynacją psychoruchową. Często występującymi zewnętrznymi oznakami użycia jest również zamazana mowa, zmiany szerokości źrenicy czy też oczopląs. Długotrwałe stosowanie może dodatkowo wywołać zaburzenia na tle seksualnym, trudności z utrzymaniem koncentracji i skupienia, a nawet trwałe zaburzenia pamięci. Ze względu na silnie uzależniające działanie, nagłe zaprzestanie zażywania leku może spowodować wystąpienie bardzo uciążliwego zespołu abstynencyjnego, przez co samodzielna próba odstawienia substancji może być niezwykle trudna. Co więc może zrobić osoba zmagająca się z zależnością od barbituranów? Jak leczyć lekomanię?
Jak leczyć uzależnienie od barbituranów?
Leczenie uzależnienia od leków nasennych, jakimi są barbiturany to złożony proces, który powinien składać się z kilku etapów, aby był skuteczny. Terapię zawsze należy rozpocząć od zdiagnozowania problemu – osoba musi przyznać się przed sobą, że jest od nich zależna. Może się to dla niej okazać niezwykle trudne i prowadzić do próby ukrycia nałogu. Z tego powodu największą skutecznością wykazuje się terapia uzależnień i stała opieka psychiatry.
Kolejnym krokiem, który należy podjąć, jest detoksykacja organizmu. Powinno się to odbywać w ośrodku zamkniętym pod ścisłą kontrolą lekarzy-specjalistów, gdyż etap ten wiąże się ze stopniowym zmniejszaniem dawki leków będących przedmiotem uzależnienia i zastępowanie ich lekami mającymi terapeutyczne działanie. Niestety, etap ten wiąże się z wystąpieniem objawów odstawiennych, dlatego też niezwykle istotną rolę odgrywa jednoczesna psychoterapia. U wielu osób uzależnienia od wszelkich substancji zaczynają się właśnie od zaburzeń psychicznych, a dotarcie do ich źródła może pomóc im w procesie wychodzenia z nałogu.
Walka z uzależnieniem zawsze stanowi duży wysiłek psychiczno-fizyczny dla chorego, dlatego też bardzo istotną rolę odgrywa wsparcie – zarówno najbliższych, jak i specjalistów. Niezwykle ważne jest zrezygnowanie z oceniania takiej osoby, gdyż może ją to zdemotywować i spowodować powrót do nałogu, niezależnie czy jest to lekomania, leczenie alkoholizmu czy narkomanii. Pamiętajmy, że motywacja to najważniejszy element wychodzenia z uzależnienia i tylko wspieranie oraz zachęcanie do podjęcia leczenia, przy jednoczesnej stanowczości może mieć pozytywny wpływ na chorego.